Америкага каршы туруштук кылган Шам эли дагы эле сакта турушат
2025-жылдын 6-мартынан баштап Сириянын жээк аймактарында ири аскердик чыңалуу башталды. Бул бир катар уюшкан жана бир убакта башталган чабуулдар менен мүнөздөлүп, аймактагы армия жана коопсуздук күчтөрүн бутага алды. Аларды мурда Асад жана анын атасынын доорунда армия менен чалгын кызматтарын башкарган топтун калдыктары ишке ашырды.
Бул чабуулдарда көптөгөн шейиттер берилгенине карабастан, Асаддын калдыктары аймакты көзөмөлгө алууга жетише алышкан жок. Буга негизги себеп, Сириянын бардык шаарларында күч алган революциялык козголоң жана анын артынан миңдеген ыктыярчылардын курал-жарак менен ал жердеги аскер күчтөрүнө жардамга келиши болду. Бул душмандардын күчүн басаңдатып, чоң жоготууларга дуушар кылып, кайрадан тоолорго качууга аргасыз кылды. Бирок жолдорду тосуу жана капкандарга түшүрүү сыяктуу операциялар дагы эле токтогон жок. Бул географиялык шарттар менен өкмөттүн чечкинсиз аракеттеринен улам узак убакытка созулушу мүмкүн.
Ошол эле учурда, бул окуялардан бир нече күн мурун түштүктөгү Сувайда шаарында башкаруу органы менен друздар арасында чыңалуу күчөдү. 6-марттагы окуялар Сувайда шаарында жаңы өкмөткө каршы нааразычылык акциялары жана губернатордун кызматтан четтетилиши менен коштолду. Бул окуялар учурунда вилаяттын имаратынан өкмөттүн желеги алынып, анын ордуна друздар өз желегин көтөрүштү.
2025-жылдын 24-февралында друздар көпчүлүктү түзгөн Сувайдада жаңы аскердик кеңеш түзүлгөнү жарыяланды. Бирок таң калыштуусу, бул кеңеш менен түндүк-чыгыш Сириядагы «Сириянын демократиялык күчтөрү» (СДК) ортосундагы ыктымалдуу кызматташтык жөнүндө билдирүүлөр болду. Бул кызматташтыктын айрым белгилери аскердик параддарда байкалган. Кеңештин кээ бир мүчөлөрү СДК колдонгон желектерге окшош желектерди көтөрүштү. Мындан тышкары, яхудий мамлекетинен бир нече билдирүүлөр келип, алар Сувайдадагы друздарды коргоого даяр экенин билдиришкен.
“The Wall Street Journal” гезити жарыялаган маалыматка ылайык, яхудий мамлекети Сириядагы друздарды жаңы өкмөттү тааныбоого жана федералдык башкаруу системасынын алкагында автономия талап кылууга көндүрүүгө аракет кылып жатат. Бул максатты ишке ашыруу үчүн алар бир миллиард доллардан ашык каражат сарптоону пландаштырууда.
Бул окуялардын дал келиши айрым байкоочуларды аларды байланыштырып кароого түрттү. Кээ бир маалыматтар боюнча, жээктеги алавилер, түштүктөгү друздар жана чыгыштагы СДК яхудий мамлекетинин абадан колдоосу менен жаңы өкмөттү кулатууга аракет кылышкан. Бирок бул маалымат азырынча реалдуулуктан алыс, анткени мындай чоң масштабдагы макулдашуу али быша элек. Ошого карабастан, бул ойдун негизи жок эмес, анткени анын «зыяндуу үрөөндөрү» көрүнүп турат.
6-марттагы окуялардын Сириядагы мусулмандарга болгон таасири
2025-жылдын 6-мартында башталган аракеттер жакшы пландаштырылбаган жана алардын уюштуруучуларына терс таасирин тийгизди. Бирок бул окуялар Сириядагы мусулмандар үчүн оң натыйжаларды алып келди. Алардын айрымдары төмөнкүлөр:
- Революциялык маанай кайрадан жанданды. Бул окуялар революциянын алгачкы күндөрүндөгү сыяктуу жалпы элдин сезимдерин ойготуп, чоң кыймылды жаратууга жардам берди.
- Курал-жарактын мааниси ачыкка чыкты. Бул окуялар элге жаңы өкмөт сунуш кылган «куралды мамлекетке тапшыруу» идеясын кабыл албоо керектигин көрсөттү.
- Ислам иденттүүлүгү бекемделди. Бул окуялар мусулмандардын өз иденттүүлүгүнө бекем карманышы керек экенин дагы бир жолу тастыктады. Ушундан улам, көптөгөн аймактарда Расулуллахтын ﷺ желеги көтөрүлүп, мусулмандардын негизги символу катары кабыл алынды.
Америка бүгүнкү күндө жеңишке жеткен элдик кыймылдын күчүн жана ыргагын толук түшүнүп турат. Акыркы жылдарда ал Сириядагы революциянын күчүн, анын элинин бекемдигин жана жеңишке жетүү үчүн жасаган чоң курмандыктарын көрдү. Бул жеңиштен улам, узак убакыт бою басымга кабылган эл кайрадан үмүттүн жана күрөшкө даярдыктын жогорку деңгээлине жетти. Ошондуктан, Америка азыркы учурдагы стратегиясын дал ушул реалдуулукка ылайыктап түзүүдө. Ал азыркы башкаруу түзүмүн толук жактырбаганы менен, аны убактылуу болсо да колдоп, башкарууну жөнгө салып турууга аракет кылууда. Американын бул стратегиясы, негизинен, төмөнкү максаттарды көздөйт:
- Куралды мамлекеттин колуна топтоо. Башкаруу органдары аркылуу эркин күчтөрдүн куралын алуу.
- Аймактагы жихадий күчтөрдү көзөмөлгө алуу. Аскердик күчтөрдүн толук көзөмөлдөн чыгышына жол бербөө.
Ушундан улам, бир катар мамлекеттер азыркы башкаруу органдары менен байланыш түзүүгө жана аларды саясий жактан колдоого шашылышууда. Бул болсо, айрым тараптар ойлогондой, алдын ала макулдашылган жана тыкыр пландаштырылган төңкөрүш аракеттери болуп жатат.
Америка Сириядагы ар кандай саясий жана аскердик күчтөрдүн толугу менен жоюлушун каалабайт. Ал азыркы башкаруу органдарына басым көрсөтүп, алардын айрым күчтөрдү толук жок кылуусуна жол бербей, тескерисинче, аларды келечектеги оюндарда колдонуу үчүн сактап калууну максат кылууда. Мисалы, Америка тарабынан колдоого алынган «Сириянын демократиялык күчтөрү» (СДК) боюнча акыркы маалыматтар, АКШ бул күчтөрдөн толугу менен баш тартпаганын көрсөтүп турат. Тескерисинче, АКШ азыркы учурда СДКнын Сириядагы жаңы өкмөт менен иштешүүсүн карап чыгып, анын ролун кайрадан баалоо процессине киргендей. Асад режими кулатылгандан кийин, АКШ Сириянын түндүк жана чыгыш бөлүктөрүндө жаңы өкмөт менен кызматташып, ошол аймактарда көбүрөөк жоопкерчиликти ага өткөрүп берүүнү ойлонууда. Бирок бул, СДКнын толук жоюлушу дегенди билдирбейт. АКШ аны «улуттук» деп аталган кеңири коопсуздук түзүмүнүн курамына киргизүүнү көздөйт.
Түштүк Сирияда болсо яхудийлердин мамлекети друздардын автономиялуу статусун камсыз кылуу үчүн активдүү аракеттерди көрүүдө. Ал эми алавилер ар дайым Американын оюндарына жараша колдонулчу «убакыт бомбалары» болуп кала беришет.
Америка бул күчтөрдү келечекте элдин жеңишин жок кылуу үчүн колдонууга даярдап жатат. Ал үчүн алгач стабилдүүлүктү камсыздап, анан акырындап Шам элинин колунан бийликти тартып алуу планын иштеп чыгууда. Бирок, Америка үчүн бул жол таптакыр эле даяр эмес. Анткени, узак жылдар бою жасаган аракеттерине карабастан, Сириянын эли багынган жок. Алар курмандыктарды беришти, бирок бекем турушту. Натыйжада, Аллах аларга Өзүнүн мээримин төгүп, душмандарынын пландарын өздөрүнө каршы бурду. Эми Америка үчүн бул татаал кырдаалды кайра өз пайдасына буруу дээрлик мүмкүн эмес. Шам элинин бул жеңиши Ислам Халифалыгын тикелөөнүн жана Байтул-Макдисти (Кудусту) бошотуунун башталышы болушу үчүн дуба кылабыз. Ин шаа Аллах, бул жеңиш толук ишке ашат!
Роя гезити
Мухаммад Яман