Газа элинин көчүрүлүшү тууралуу

Бисмиллаахи рахмаанир рахиим

Суроо-жооп

Газа элинин көчүрүлүшү тууралуу

Суроо: “Аль-Жазира” 2025-жылдын 26-январында өзүнүн сайтына төмөнкү кабарды жарыялады: “израилдин Газа тилкесиндеги согушунан кийин гуманитардык кризис келип чыккандыктан, АКШнын президенти Дональд Трамп Газадагы палестиналык качкындарды көбүрөөк кабыл алуу үчүн Иордания, Египет жана башка араб өлкөлөрүнө кысым көрсөтөөрүн айтты. Бул убактылуу же узак мөөнөттүү сунушпу деген суроого Трамп: “Экөөсүнүн бири болушу мүмкүн” деп жооп берди. Бул Трамптын Иордания менен Египеттин атка минерлери мындай жер которууга макул эместигин мурда билдиргендиктен, аларды тумчуктуруп, уятка калтыуусун билдиреби? Же Трамп Газа тилкесин яхудий вужудуна кошуу үчүн аймакты калктан бошотууну пландап жатканын билдиреби? Айрыкча, араб акимдери баш болгон мусулман акимдери Газадагы кыргындарга карата мүрзөдөй унчукпай, жүздөрүн кыймылдатпай, үнсүз турушат. Бул Американын саясатында өзгөрүү бар дегенди билдиреби же ыкмасын алмаштырып жатабы?

Жооп:

Жогорудагы суроолорго жоопту тактоо үчүн биз төмөнкү маселелерди карап чыгабыз:

1. Трамп өзүнүн максаттарын жашырбайт. Ал мурдагы президент Байденден айырмаланып, кыла турган иштерин ачык айтып жатат. Мисалы, Байден адамдарды Америка Палестинада эки мамлекет чечимин ишке ашыруу үчүн иштеп жатканына ишендирди. Бирок бул жөн гана мааниси жок сөздөр эле. “Аль-Жазира” өзүнүн веб-сайтында 2024-жылдын 4-январында жарыялаган: “АКШ президенти Жо Байден жума күнү эки мамлекет чечиминин бир катар моделдери бар экенин айтып, Бириккен Улуттар Уюмунда бир нече өлкөнүн өз куралдуу күчтөрү жок экенин белгиледи…” (Al Jazeera 04.01.2024). Башкача айтканда, Байден Палестинаны куралдуу күчтөрү жок типтеги мамлекет катары айтып жатат! Бирок, Трамп шайлоо өнөктүгү учурунда өзүнүн аракетин ачык айтты: “Мен Жакынкы Чыгыштын картасын караганымда израилди абдан кичинекей бир жер катары көрөм. Чынында, мен кенен мейкиндикти алуунун жолу барбы деп ойлоп атам. Анкени ал өтө кичинекей..”. (Sky News 19.08.2024). Демек, ал Батыш жээктеги калктуу конуштарды мыйзамдаштыруу жана ал жерлерди басып алуу, жаңы конуштарды куруу аркылуу яхудий вужудунун кеңейүүсүн каалайт.
2. Американын яхудий вужудуна бул көз карашты колдогон элчини дайындашы да муну тастыктайт. Жаңы элчи Майк Хакабини Трамп өзүнүн “Truth Social” аккаунтунда 2024-жылдын 13-ноябрында мындай сыпаттаган: “Ал израилди жана израил элин сүйөт. Ал эми, израил эли аны жакшы көрөт. Майк Жакынкы Чыгышка тынчтык орнотуу үчүн талыкпай эмгектенет”. Майк Хакаби жөөт вужудун колдогон билдирүүлөрү менен белгилүү болгон. “Би-Би-Си” 2024-жылы 13-ноябрда 12-каналга шилтеме берип, Хакабинин 2015-жылы жасаган билдирүүлөрүн жарыялаган: “израилдин Батыш жээкти аннексиялоо талабы АКШнын Манхэттенге болгон дооматынан күчтүүрөөк”. Анын социалдык тармактарда 2017-жылы жарыялаган видеокроликтери бар, анда ал мындай дейт: “Батыш жээк деген нерсе жок. Жөөт жана Самария конуштар деген нерсе жок. Алар жамааттар, алар кварталдар, алар шаарлар, басып алуу деген нерсе жок”.
3. Бул элчи 2024 жылдын 15-ноябрында жөөтөрдүн 7-каналына берген маегинде билдирүүлөрүн жаңылады: “Мен ишенбеген нерсени айта албайм. Мен эч качан Батыш жээк деген терминди колдонууга даяр эмесмин. Андай нерсе жок. Мен Жөөт менен Самария жөнүндө айтып жатам. Мен элдерге эч кандай басып алуу (окупация) жок деп айтып жатам. Трамп төрт жыл президент болуп турганда тарыхта андан өткөн израилди колдогон президент болгон эмес экенин унутпагыла. Иерусалимди борбор катары таануудан тарта АКШнын элчилигин Тель-Авивден Иерусалимге көчүрүү жана Голан дөңсөөлөрүн израил мамлекетинин мыйзамдуу менчиги ктаары таанууга чейинки бардык нерселер Трамптын башкаруу мезгилинде болгон. Ошондой эле, ал эки мамлекет чечимин ишке ашырууга аракет кылбайт. Анткени ал ишке ашпай турган нерсе. Мен эки мамлекет чечимин мыйзамдуу деп эсептебейм. Бул менин көп жылдан бери ээлеген позициям. Трамп макул болгон жана аны улантат деп күткөн позиция”. Бул билдирүүлөр аркылуу Трамптын Палестина маселесине карата саясатынын өзгөчөлүктөрү көрүнөт. Бул Батыш жээктеги калктуу пункттардагы оккупацияны мыйзамдаштыруу болуп саналат.
4. Бул Трамп администрациясынын Палестина маселеси боюнча көлөмү кандай болбосун, мамлекетти түзүү үчүн атайын жаңы долбоору жок экенин билдирет. Маселе Американын яхудий вужудундагы элчисинин билдирүүлөрүндө айтылгандай, Батыш жээкте жөөт вужудунун мыйзамдуулугун Американын расмий таануусуна карай баратат. Ал бул маселеде Трамп аны колдогонун, башкача айтканда, бул маселе боюнча карманган позициясы үчүн аны мактап жатканында көрүнүп турат. Бул Трамп Байдендин администрациясы учурунда Америка мыйзам бузууларды жасаган жөөт отурукташууларына каршы салынган санкцияларды алып салганынан да тастыкталып турат. Палестина бийлигинин коопсуздугун координациялоо деген шылтоо менен анын жөөт түзүмүнө кызмат кыла бериши үчүн ага автономияда калуу укугу берилүүдө. Трамп айтып жаткан тынчтык, Батыш жээкте басып алынган жана конуштарды курган жерлеринде жөөт вужудунун кабыл алынышы. Ал эми бийликтегилер айрым муниципалдык кызматтарды көрсөтүп, салык эсебинен жашаш үчүн алардан салык алып, элди чарчатуу.
5. Шайтан тарапкерлерине үмүт бергендей, Трамп да аймактын акимдерин алдап, аларга үмүт берүү үчүн тынчтык орнотууга кудуреттүү экенин жана каалаган нерсесине жетүү жөндөмүн көрсөтүүгө аракет кылды. “Аль-Жазира” 2025-жылдын 23-январында жарыялагандай: “АКШнын президенти Дональд Трамптын администрациясы 4 күндө мурдагы президент Жо Байдендин администрациясы 4 жылда жасабаган көп нерсеге жетишти. Анын жетекчилиги болбогондо Газада ок атышпоо келишими ушул жумада түзүлмөк эмес. Ошондой эле Сауд Арабиясы АКШга 600 миллиард доллар инвестиция салат. Бирок ал аны бир триллион долларга чейин жеткирүүнү талап кылат. Бирок, Трамп бул келишимге жөөт вужуду үчүн “белектер салынган баштыкты” да тиркеген”, – деп жазды еврей гезити. “Yedioth Ahronoth” 2025-жылдын 14-январында: “израил зарыл деп эсептесе ок атышпоону токтотууга укуктуу, Ак үй Байдендин администрациясы кылмыштуу иш-аракеттерди жасаган кээ бир жөөт отурукташуучуларына карата салган мурунку санкцияларын жокко чыгарат. Ал израилге каршы тергөө же куугунтуктоолорду баштаган БУУнун эки сотуна каршы эл аралык кампанияны баштайт. Айрыкча, Нетаньяхуга жана анын коргоо министри Галантка каршы козголгон согуш кылмыштарын жана адамзатка каршы кылмыштарды жасаган деген айыптарга каршы”, – деп жазды.

Ошентип, Трамп өзүнүн биринчи жана азыркы шартында яхудийлердин кызыкчылыктарын кабыл алууда. Жада калса Америка жана башка ири мамлекеттер тарабынан кабыл алынган эл аралык резолюцияларга каршы турат. Айрыкча, резолюцияларды бузган жөөттөрдүн кызыкчылыгы үчүн Трамп аларды жокко чыгарды. Маселен, Батыш жээкке жөөттөрдүн отурукташуу укугу жок, ал жер оккупацияланган жер деп эсептеген БУУнун резолюцияларын жокко чыгарды. Тескерисинче, андан 1967-жылдын 4-июнундагы чек арага чейин чегиниши керек экенин айтты. Ал ошондой эле, Чыгыш Иерусалимди Палестинанын оккупацияланган жери катары караган БУУнун резолюцияларын жокко чыгарды. Буга кошумча, Голан дөңсөөлөрүн Сириянын оккупацияланган аймагы катары кабыл алган чечимдерин жокко чыгарды. Ал жөөт вужудунун Иерусалим менен Голан дөңсөөлөрүн аннексиялоо чечимин мыйзамдуу деп тааныды. Бул анын Иордан дарыясынын Батыш жээгинде жөөттөр басып алган конуштардын мыйзамдуулугун таанып, дагы көп конуштарды курууга же кеңейтүүгө уруксат берерин билдирет.  Бул нерсе ал Байдендин тушунда санкция салынган отурукташкандарды кечиргенде башталды.

6. Трамп, яхудий вужудун тикелөө үчүн анын Палестинаны басып алуусун мыйзамдаштыруу үчүн аймактагы калган өлкөлөрдү бул вужуд менен алака түзүүгө жана нормалдашууга мажбурлоо планын улантат. Бул өлкөлөрдүн бири Сауд Арабиясы. Сауд Арабиясы менен жөөт вужудунун нормалдашуу планына катуу ээрчиген мураскор ханзааданын Трамп менен күчтүү байланышы бар. Сауд режиминин Трамп башында турган Республикалык администрацияга толук баш ийүүсүн ар бир кыраакы адам түшүнөт. 2025-жылы 23-январда Трамп: “Сауд Арабиясы Американын экономикасына 600 миллиард доллар инвестиция салат, мен аны 1 триллион долларга жеткирүүнү суранам” деп жарыялады… (Аль-Хурра Америка 23.01.2025). Ал бул маселе Саудиянын мураскор ханзаадасы Салман менен 2025-жылдын 22-январь кечинде телефон аркылуу сүйлөшүүсүндө чечилгенин айтты. Башкача айтканда, бир эле телефон чалуу менен Сауд Арабиянын де-факто башкаруучусу Америка президентинин Америка экономикасын жүздөгөн миллиард доллар менен колдоо өтүнүчүн дароо аткарды. Бул Сауд режиминин Трамптын тушунда Американын суроо-талаптарына канчалык деңгээлде баш ийүүгө даяр экенин көрсөтүп турат. Демек, Ибн Салман кийинки телефон чалууда яхудий вужуду менен алакаларды нормалдаштырууну сурашына даяр тураарын жарыялайт.
7. Ким Трамптын яхудий вужудуна колдоо көрсөтүү иш-аракеттерине назар салса, Трамптын Газа тилкесин калкынан бошотуу жана аны яхудийлерге кошуу жөнүндөгү суроодо айтылган сөздөрүн көрөт. Айрыкча бул убактылуу же узак мөөнөттүү сунушпу деп суралганда, Трамп: “Экөөнүн бири болушу мүмкүн” деп жооп берди… (Al Jazeera 26.01.2025). Ким муну карап чыкса, бул Трамп үчүн кадимки көрүнүшкө айлангандыгын көрөт. Суроонун: “Бул Трамптын Иордания менен Египеттин атка минерлери мындай жер которууга макул эместигин мурда билдиргендиктен, аларды тумчуктуруп, уятка калтыуусун билдиреби?” деген бөлүгүнө келсек, Трамп аларды муунтабы же жокпу айырмасыз, ал буга чейин ачык-айкын билдирүүлөрдү жасаган. Ал мурун мындай деген: “Мен Жакынкы Чыгыштын картасын караганымда израилди абдан кичинекей бир жер катары көрөм. Чынында, мен кенен мейкиндикти алуунун жолу барбы дедим?  Анкени ал өтө кичинекей…” (Sky News 19.08.2024). Анын мурунку билдирүүсү жөөт вужудун кеңейтүү жөнүндө болгон. Ал эми азыркы билдирүүсү  кеңейтүүнүн жолдорунун бири жөнүндө болууда. Трамп, өзгөчө Египет менен Иордани акимдери буга чейин мажбурлап көчүрүүнү четке какканы үчүн аларга чөйрө даярдагысы келип жаткандай. Башкача айтканда, бул малай акимдер Трамптын билдирүүсүн ишке ашыруу үчүн элге басым жасап, аларды өз өлкөлөрүнөн сүрүп чыгарып, жерди жөөт вужудуна бошотуп бере алабы деген нерсени билиш үчүн тамырын тартып көрүүдө. Же адамдар эки режимге каршы туруп, Аллахка, Анын Элчисине жана момундарга кыянаттык болгон бул кадамга баруусуна бөгөт коюшса, бул долбоорду Трамп ылайыктуу деп эсептеген башка учурга жылдырат.
8. Мусулман өлкөлөрүндөгү, өзгөчө Палестинанын тегерегиндеги акимдер Аллахтан, Анын элчисинен жана момундардан уялбай турганын билебиз. Трамптын буйругун ишке ашыруу алар үчүн баарынан маанилүү. Ошентсе да Трамп яхудийлерге берилгендигин, Ислам менен мусулмандарга душмандыгын жашырбайт. Бирок алар Трампты шайлоодогу жеңиши жана Америка Кошмо Штаттарынын президенттиги менен куттуктаганга ашыгууда. А түгүл, аны куттукташ үчүн жарышышты.

А) “RT – Arab World News” 2024-жылдын 6-ноябрында Саудиянын басма сөз агенттигине шилтеме берип жазышынча, Саудиянын падышасы Трампты куттуктап, “бардык тармактарда чыңдоого жана өнүктүрүүгө умтулуп жаткан эки дос өлкөнүн жана элдин ортосундагы айырмаланган тарыхый тыгыз мамилелерди” жогору баалады. Аталган медиа Түркия президентинин куттуктоосун да жарыялады. Ал X платформасы аркылуу: “Президенттик шайлоодо жеңген досум Дональд Трампты куттуктайм. Түрк-Америка карым-катнаштары бекемделет деп үмүттөнөбүз”, – деди.

Б) 2024-жылдын 6-ноябрында “Al Jazeera” Египет президентинин куттуктоосун жарыялады: “Мен АКШнын шайланган президенти Дональд Трампты чын жүрөктөн куттуктайм. Египет менен Америка Кошмо Штаттарынын жана алардын дос элдеринин ортосундагы стратегиялык өнөктөштүк мамилелерди чыңдоого байланыштуу…”. Анын артынан Иорданиянын падышасы: “Биз Иордания менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы көптөн бери келе жаткан өнөктөштүктү бекемдөө үчүн сиздер менен кайрадан иштешүүнү чыдамсыздык менен күтөбүз”, – деди. Ошондой эле Пакистандын премьер-министри твиттерде: “Шайланган президент Дональд Трампты тарыхый экинчи мөөнөтү менен куттуктайм! Мен Пакистан менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы өнөктөштүктү бекемдөө жана кеңейтүү үчүн келген администрация менен тыгыз кызматташууну чыдамсыздык менен күтөм”, деп жазды.

В) Сириянын жаңы администрациясынын башчысы Ахмед Аль-Шара да алардын жолун басып, 2025-жылдын 20-январында Фейсбук баракчасында мындай деп жазган: “Сирия Араб Республикасынын жетекчилигинин жана элинин атынан Дональд Трампты Америка Кошмо Штаттарынын президенти катары куттуктайм. Трамп Жакынкы Чыгышка тынчтык алып келе турган жана аймакта стабилдүүлүктү калыбына келтире турган жөндөмдүү лидер экенине ишенебиз”.

Булар мусулман өлкөлөрдүн акимдери. Аллах аларды кор кылсын. Кандай гана жаман айла амал кылышат.

9. Аллахтын Элчиси (саллаллаху алейхи уа саллам)дын үммөтүнүн чынчыл жана калыс адамдары Трамп жана анын тарапкерлеринин, малай акимдердин жасаган билдирүүлөрүн текке кетирерин билебиз. Мубарек жер Палестина элинин өз мекенине болгон ыктоосу айдан ачык. Алардын миңдегендери аба ырайынын оор шарттарында жана андан да оор жер шарттарында жөө басып жүрүшсө да, бирок алар жөөттөрдүн ырайымсыз баскынчылыгы менен талкаланган үйлөрүнө шашышканын көрүүгө болот. Ага жетүүнү чоң жеңиш деп эсептешет. Мунун баарын көргөн жана терең ойлонгон адам, Трамптын билдирүүлөрү жана анын Палестина жерин бошотуу айлакерлигинин кесепетин түшүнөт. Ал тургай анын айлакерлиги аймактагы малай акимдеринин амалдары менен аралашып кетсе дагы, мунун кесепети анык экенин түшүнөт.

﴿وَقَدْ مَكَرُوا مَكْرَهُمْ وَعِنْدَ اللهِ مَكْرُهُمْ وَإِنْ كَانَ مَكْرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبَالُ﴾

“Алар түрдүү айла-амалдарды кылышты. Ал эми Алла алардын айла-амалдарын алар тоону козголтоор болсо дагы ишке ашыртпай койот” (Ибрахим: 46).

Ошондо куттуу жер өз элине кайтып келет. Бул рубайбизалардын баары жок болот жана Ислам мамлекети, Хиддаяттуу Халифалык кайтып келет Инша Аллах. Жөөттөр менен согушуу жана алардын басып алуусун жоюу толук ишке ашат инша Аллах. Акыйкатта (саллаллаху алейхи уа саллам) Имам Ахмаддын “Муснад” китебинде Хузайфадан риваят кылган хадисте айтат:

.ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةً عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ

“…андан кийин пайгамбарлык жолунда халифалык болот”.

Имам Бухари дагы Абдулла бин Умардан (Аллах алардан ыраазы болсун) риваят кылат: “Мен Аллахтын Элчиси (саллаллаху алейхи уа саллам) мындай дегенин уктум:

«تُقَاتِلُكُمْ الْيَهُودُ فَتُسَلَّطُونَ عَلَيْهِمْ

“Жөөттөр силер менен согушат. Силер алардын үстүнөн бийлик аласыңар (жеңишке жетесиңер).

Имам Муслим дагы Ибн Умардан риваят кылган. Пайгамбар (саллаллаху алейхи уа саллам) айтты:

لَتُقَاتِلُنَّ الْيَهُودَ فَلَتَقْتُلُنَّهُمْ

“Силер яхудийлер менен согушуп, аларды өлтүрөсүңөр…”. Ошондо жер жүзү Кудуреттүү Аллахтын жеңиши менен жаркырайт.

10. Биз мурун да айткандай, ​​дагы кайталайбыз:

Бирок, Аллахтын мыйзамы биз кол куушуруп отурганда душманыбыз менен согушуу жана халифалыкты тикелөө үчүн асмандан периштелер бизге түшүүсүн буйруган эмес. Тескерисинче, Раббисине ыйман келтирген жана туура жолдо болгон мусулман аскерлерине, согушта сабырдуу, башчыларына такыбаа болуп, анын артында туруп душмандары менен согушкан адамдарга колдоо жана жеңишин сүйүнчүлөө үчүн периштелердин түшүшүн буйруган:

﴿بَلَى إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَيَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هَذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ مُسَوِّمِينَ﴾

“Ооба, эгер сабыр кылып, такыба болсоңор, Ал силерге дароо келип, Эгеңер силерге бирдей беш миң периште менен жардам кылат” (Аали Имран: 125). Ошондо биз жакшы кабарга татыктуулардын катарында болобуз:

﴿نَصْرٌ مِنَ اللهِ وَفَتْحٌ قَرِيبٌ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ﴾

“Аллахтын жакынкы жеңиши менен момундарды сүйүнчүлө”

1446-ж, ражаб айынын жыйырма сегизи.

2025-ж, 28-январь.

Боордошуңар