Халифалык мамлекетинде саламаттыкты сактоо саясаты
Бисмиллахир рохманир рохиим
Адамдардын саламаттыгын сактоо – адамдарды дарылоо иш-чаралары
Терапевттик башкаруудагы технология жана медициналык өнөр жай
Адамдардын муктаждыгын кандырууга жардам бере турган ар кандай мубах технология – иштелип чыккан булагына карабастан – колдонулушу жана өнүктүрүлүшү керек. Халифалык мамлекети хиррургияда роботтордон пайдалануу, рентгендик текшерүүдө жасалма интеллект нурларынан пайдалануу, аралыктан консултацияларда видео-коммуникация технологияларынан пайдалануу, бейтаптын өздүгүн жана терапевттик маалыматтарын текшерүү аркылуу саламаттыкты сактоо коопсуздугун жана анын сапатын жакшыртуу үчүн штрих код технологиясын колдонуу сыяктуу заманбап медициналык технологияны өнүктүрүшү жана алардан пайдаланышы керек. Мамлекет медициналык жактан электрондук жазууларды, электрондук мүнөздөмөлөр системасын жана булардан башка көптөгөн заманбап технологияларды өнүктүрүшү керек. Мына ушул технологияларды ишке салуу менен бейтапка диагноз коюуда кетиши мүмкүн болгон каталардын саны кескин азаят.
Маъмурий (админстративдик) саламаттыкты сактоо түзүмү
Халифалык мамлекетиндеги саламаттыкты сактоо түзүмү мына ушул тармакка тиешелүү шаръий өкүмдөр менен маъмурий мыйзамдар топтомунан турат. Шаръий өкүмдөргө келсек, алар шаръий далилдерден түздөн-түз истинбат кылынган өкүмдөр болуп эсептелет. Ал эми, саламаттыкты сактоонун маъмурий мыйзамдары болсо, алар мубах услуб жана васиталар болуп, жоопкер жетекчи ушул услуб жана васиталардан түзүмдү аткарууда жана андан көздөлгөн максатты ишке ашырууда натыйжалуу деп билгенин колдоно берет. Булар дүйнө иштерине тиешелүү маселелер болуп, аларды тийиштүү шарият өкүмдөрү колдонулушуна ылайык келе турган көрүнүшкө өзгөртүү жана өнүктүрүү мүмкүн. О.э. мындай услуб жана васиталарды башка элдер ээрчиген мубах тажрыйба жана изилдөөлөрдөн алса да болот. Ушул жерде адамдардын кызыкчылыктарын коргой турган бир аппарат-жихаз түзүлүп, аны халифанын өзү көзөмөл кылат. Же, айрыкча, мындай кызыкчылыктар көбөйүп, тармактарга бөлүнүп кеткен учурда халифанын оорун жеңил кылуу үчүн мындай жихазга башка бир жөндөмдүү башчы дайындалат. Ушул жихаз калктын жашоо таризин жеңилдеткен услуб жана васиталарды колдонот. Зарыл болгон кызматтарды эч кандай кыйынчылыксыз т.а. өтө оңойлук жана жеңилдик менен сунуштайт. Ушул жихаз бөлүм, мекеме жана идаралардан түзүлөт. Бөлүм мамлекеттин ар кандай кызыкчылыктарын, анан ичинде, саламаттыкты сактоо башкармалыгын да камтыган жогорку башкармалык болуп эсептелет.
Башкаруу жихазы болсо, аракетти ишке ашыруу усулдары жана анын васиталарынын бири болуп эсептелет. Ошондуктан ага өз алдынча далил керек эмес. Анын аслине далалат кылуучу далил ага да кифая болот (жетиштүү болот). О.э. маъмурий усулдарды ар кандай түзүмдөн алууга болот. Болгону, белгилүү бир маъмурий услубду алууга тыюу салган өз алдынча насс келген болсо, албетте, бул абал мындан мустасна (мындан тышкары). Мындан башка орундарда, эгер маъмурий жихаз иштерин жүргүзүүгө жана адамдардын кызыкчылыктарын жүзөгө чыгарууга жараса, мындай услуб жана васиталардан пайдаланууга болот.
Ислам мамлекетинде саламаттыкты сактоонун маъмурий түзүмү медициналык кызматтар жана дарылануунун жөнөкөйлүгү, ыкчамдыгы о.э. идараны башкарып жаткан кишилердин ушул ишке жөндөмдүүлүгү негизине курулат. Бул жалпысынан алганда, кызыкчылыктарга ээ болуу вакиъсинен алынган. Анткени, ар кандай кызыкчылык ээси ага тез жетип, аны толук ишке ашырууга умтулат. Имам Муслим өз “Сахих”инде риваят кылган хадисте Расулуллах саллоллоху алайхи ва саллам:
إنَّ اللهَ كتَبَ الإحسانَ على كلِّ شيءٍ
“Аллах Таала ар бир нерсени жакшы көрүнүштө кылууну важиб кылды”.
Демек, адам иштерди аткарууда жакшы аткарууга буюрулган. Кызыкчылыктарды жүзөгө чыгарууда ушул жакшылыкка жетүү үчүн башкарууда үч сыпат болушу керек. Биринчиси, түзүмдөгү жөнөкөйлүк. Анткени, бул нерсе жеңилдик жана ыңгайлуулукка алып барат. Татаалдык болсо, кыйынчылык туудурат. Экинчиси, көйгөйлөрдү чечүүдөгү ыкчамдык. Анткени, бул кызыкдар тарапка ыңгайлуулук жаратат. Ал эми үчүнчүсү ишенип тапшырылган адамдардын жөндөмү жана тажрыйбасы болуп, бул сыпатты ошол ишти аткаруунун өзү талап кылгандай эле, аны ишти жакшы көрүнүштө аткаруу да талап кылат.
Жакшылап караганда, саламаттыкты сактоо кызматтарында маъмурий мамилелердеги ыкчамдык, жөнөкөйлүк о.э. татаалдыктан алыс болуу эң маанилүү жана эң абзел нерселер болуп эсептелет. Анткени, оору шашылыш зарылдык болгондуктан аны дарылоону кечиктирүү оорунун ого бетер күчөп кетишине жана андан келип чыга турган зыян көбөйүшүнө алып барышы мүмкүн. Мындан тышкары, бейтаптын өзү да кечиктирүү, күтүү жана мамилелердин татаалдыгына чыдай албайт.
