Бисмиллахир рохманир рохиим
Сизге кандай башкаруу керек
Адам жашоодо өзү туура деп билген түшүнүктөр негизинде жашайт. Эл да өз ара мамиледе, мисалы, соода, ижара, мүлктөрдү бөлүштүрүү, нике же өлүм сыяктуу ырасымдарда көпчүлүк кабыл алган түшүнүктөргө ылайык өз ара мамиле кылат. Ошондуктан, хукм-башкарууда да – илахий болобу, инсаний болобу айырмасыз – мамлекет, өзү менен элдин ортосунда болгон мамилелерди о.э. жарандардын же башка калк өкүлдөрүнүн мамилелерин көпчүлүк кабыл алган пикирлер негизинде тартипке салып, башкарат. Демек, мамлекетте өкүмдар болгон пикирлер башкаруунун негизи болот. Туура, мамлекет күч-кубат ээси болуп, ага армия, ички иштер кызматкерлери, юстиция, массалык маалымат каражаттары жана башкалар моюн сунат. Мамлекет ушул күчтөр жардамында элди башкарат т.а. тынчтык, бейпилдик сыяктуу эл каалаган нерселерди жүзөгө чыгарат, уурулук, каракчылык, зомбулук сыяктуу эл каршы болгон иштерди жоёт. Бирок, мамлекет бул күчтү элден алат.
Демократияда мамлекет башчысы күчтөргө ээ болуу укугун шайлоо аркылуу алат. Мунун алгачкы баскычы депутаттык болуп, ага жеткенден кийин жетекчилик үчүн аракет кылат. Ошондуктан, ошол күчкө ээ болуу үчүн тынымсыз аракет кылат. Айрыкча, шайлоо убагында алардан жакшыраак, эл үчүн пайдалуураак адам болбойт, көпчүлүктүн колдоосуна ээ болуу үчүн элге бейиштей жашоону убада кылат, эл эмне десе ыраазы боло турган адамга айланат. “Бизге асмандагы айды алып бересинби?” – деп сураса да, “мандатым колго тийери менен асмандагы ай үйүңөрдө болот” деп, карапайым калкты алдоо үчүн, өз максаты жолунда ойлонбостон убада берет. Негизи, аларда жашоону жакшырта турган эмес, жок дегенде аны тартипке сала турган, адамдардын жашоо шартын тартиптештирип, жеңилдете турган идеологиянын өзү жок. Ал эми иштери бүткөн соң, душман сыяктуу өз элинен качат, элден коркот. Эгер жетекчи болуп калса, жан сакчыларынан тышкары, орган кызматкерлерин да ишке салып, бардык кыймылды токтотмоюнча бир жерге бара алышпайт. Берген убадалары менен айткан сөздөрүнүн баарын унутушат. Жалаң гана өзүнүн жеке кызыкчылыктары артынан желип-жортушат, ар кандай жийиркеничтүү иштерди, ал тургай өз элине кыянат кылуу болсо да, кайра тартпай кыла беришет. Элдин өлгөнү менен иши жок, канчалаган адамдар ачкачылыктан кыйналып жатканы оюна да келбейт. Тескерисинче, элден кандай жолдор менен акча өндүрүү жөнүндө ойлонуп, ушул жаатта изденишет.
Исламда болсо, элди башкаруучу (т.а. халифа болуучу адам) Куръан жана хадисти ишке ашыруу, ушул экөө менен элди башкаруу шарты негизиндеги байъат аркылуу күч-кубат ээси болот о.э. жарандардан толук жоопкер болот. Аллах Тааланын алдында да, пенделеринин алдында да толук жоопкерчиликти байъат аркылуу моюнга алат:
»الإِمام راعٍ وهو مسؤولٌ عن رعِيتِهِ«
«Имам – башчы жана ал өз раиятынан жоопкер». Бухарий риваяты. Абдуллах ибн Умар р.а. риваят кылат:
وَمَن مَاتَ وَليسَ في عُنُقِهِ بَيْعَةٌ، مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً
“Кимде-ким моюнунда байъаты жок абалда өлсө, ал жахилият өлүмү менен өлүптүр”. (Муслим риваяты).
Ислам башкаруусундагы жетекчи бирер ишти шарияттан тышкарыда кылбайт. Эгер шариятка каршы чечим кабыл алса аны – Умар р.а. махр туурасындагы чечимин кайтарганы сыяктуу – Үммөт дароо мухасаба кылып, шариятка кайтарат.
Уббада ибн Сомит р.а. айтат: “Бизди Набий саллоллоху алайхи ва саллам чакырды. Биз ал затка байъат бердик. Байъат учурунда бизге айткан сөздөрүнүн арасында төмөнкүлөр да бар эле:
Биз курсантчылыкта да, кайгыда да, кыйынчылыкта да, жеңилдикте да кулак салып итаат кылууга, ал затты өзүбүздөн жогору коюуга, иш ээлери менен Аллах тарабынан ачык куфр экендигине хужжатыбыз болбогон абалда алар менен тартышпастыкка байъат бердик”. Бухарий риваяты.
“Жок! Аллахка касам, силер албетте маъруфка буюрасыңар жана мункардан кайтарасыңар, силер албетте залимдин колунан кармап, аны акыйкатка моюн сундурасыңар жана акыйкатка чектейсиңер”. Абу Давуд риваяты.
Ал эми Үммөт Исламын билбесе – Усманий халифалыктын акыркы жылдары болгону сыяктуу – иштер туура жолунан чыгып кетиши мүмкүн. Биз туура коом пайда кылышыбыз, жыргал жашоого жетишибиз, эки дүйнө бактысына ээ болушубуз үчүн Исламды жакшы түшүнүшүбүз керек. Антпесе, сарай аалымдары өз жанынын тынчтыгын ойлоп, залимдердин зулумуна чек коё турган өкүмдөрдү жашырган абалда куфр саясатына ылайыкташтырылган Исламдын бир бөлүгүн “Мына ушул Аллах Таала пенделерине түшүргөн Ислам” деп, элди туура жолдон адаштырышат. Исламды жакшы түшүнбөгөн ахли илим да, уюмдар да “Исламда саясат жок, саясат менен алектенүү мүмкүн эмес” деген сыяктуу сөздөрдү айтып, Исламга тескери болгон түшүнүктөр менен элди Исламдан алыстатышат. Үммөттү жекече маселелер менен Исламдан чалгытышат. Негизи, Ислам бардык тармакты кемтиксиз чечип берген түзүм. Акыры, Расулуллах с.а.в. жана сахабалары түзгөн мамлекетте ким саясат жүргүзгөн?! Мамлекетке тиешелүү өкүмдөр кайда калды?! Экономикалык иштерди ким тартиптештирген, эмнеге бул тармактар мечиттерде, даъват болуп жаткан жерлерде айтылбайт?! Жалаң гана ибадат, адеп-ахлак сыяктуу жеке адамга тиешелүү өкүмдөрдү эле кайталай беришет, эмне үчүн?! Намаз окугандарды мечитке топтоп алып – мусулмандарга баян кыла турган тема калбагандай – жалаң гана намазга даъват кылуу, даараттын өкүмдөрүн үйрөтүү, биринчиден күлкүлүү болсо, экинчиден аянычтуу эмеспи?! Адамзат тарыхындагы теңдеши жок саясатты, экономиканы, илим-билимдеги үлкөн утуштарды мусулмандар ишке ашыргандыгына, ал тургай, куфр калкы күбөлүк берип жатат го?! Бул темалар качан ачыкталат?!
Көпчүлүк кабыл алган пикирлер коомубуздун, башкаруунун негизи болгон соң, бардык негизги пикирлер жөнүндө талкуулашуу керек, себеби талкуу менен акыйкаттар айкындашып, каталар көрүнөт. О.э. коомду тартипке салууга, аны өнүктүрүүгө кимдин илими, жөндөмү бар экендиги белгилүү болот. Жакшы үмүттөр, алдамчы арзуу-кыялдар менен 5-10 жылдык өмүрүбүздү сая кетире албайбыз.
Тарыхтан сабак алсак болбойбу?! Ленин 1917-жылы социализм идеологиясы негизинде мамлекет тикелеп, ал мамлекет 1945-жылга келип дүйнө жүзүн көзөмөлдөп турган үч мамлекеттин бирине айланды. Расулуллах с.а.в. да 622-жылы Ислам негизинде мамлекет тикеледи. Ал мамлекет 30 жылда, ошол кезде дүйнөгө өкүмдарлык жүргүзүп жаткан эки империядан т.а. Рум жана Перс империясынан дүйнөнү куткаруу үчүн алар менен тирешип, алардын таасирин сындырып таштады. Алардын зулумунан элдерди азат кылып, Ислам нуруна-адилеттүүлүгүнө алып чыкты.
Биз 30 жылдын ичинде эмнеге жетиштик? Кудум 30 жыл мурункудай эле, жакшы коом куруу, коомду өнүктүрүү, өнүккөн элдер катарынан орун алуу жөнүндөгү куру сөздөргө ишенип жүрөбүз, а бирок, ал кезде карызыбыз жок эле. Азыр болсо миллиарддаган карызыбыз бар. Болгону мамлекет, биз, жаштарыбыз, келечек муун карыз. А бирок, мамлекетти карызга батырган жетекчилер т.а. экс президенттер, экс депутаттар карыз эмес. Тескерисинче, алар арам жана кыянаттык жолдор аркылуу үммөт мүлкүнөн миллиарддарды өздөштүрүп алышты. Кыянаттары билинип, элдин каары козголгон учурда, тапкан акчаларын алып кожоюндары тарапка качып кетишти, ал акчаларды кайтаруудан үмүт жок. Негизи ал акчаларды кайдан топтошкон эле?! Буга ким жоопкер? Кимдин айыбы?! Албетте, бул баарыбыздын катабыз жана буга баарыбыз айыптуубуз. Аларга күчүбүздү, байлыктарыбызды, мамлекетибизди башкарууну тапшырып жатканда жакшылап текшербедик. Ушул ишке ылайыктуубу же жокпу, илимин, жөндөмүн, айрыкча ишеничтүү экендигин текшербедик. Куру сөздөрүнө ишенип, хукм-башкарууну берип койдук. Натыйжа бирдей, эч өзгөрүш жок. Абу Хурайра р.а Расулуллах с.а.в.дан риваят кылат:
“لا يُلْدَغُ المؤمنُ من جُحْرٍ مرتين. رواه الشيخان
“Момун бир тешиктен эки жолу чактырбайт”. Эки шейх риваяты. Адам бир жолу адашып калышы мүмкүн. Т.а. момун жылан же чаяндын ийнине колун салса жана ал жердеги жылан же чаян чагып алса, момун дагы кайрадан ошол жерге колун салбайт. (Уландысы бар).
