Саудияда кандай окуялар жүз берүүдө? Американын бул окуяларда орду кандай?
Суроо:
2017-жылдын 11-сентябрында “Мудун” маалымат сайты Саудияда жүрүп жаткан жемкордукка каршы күрөшүү кампаниясы аскерий чөйрөнү да камтыганын маалымдады. Саудияда жүрүп жаткан жемкордукка каршы күрөшүү кампаниясынын расмий жооптуусу, мурда коргоо министирлигинде иштеген учурда эс алуудагы 14- офицер жана жарандык коргонуу башкы башкармалыгынын эки офицери паракордукка шектелип кармалгандыгын билдирди. (“Аль мудун” 2017. 11. 19) 2017-жылдын 4-ноябрында падыша Салман бин Абдул Азиз шахзаада Мухаммад бин Салмандын башчылыгында жемкордукка каршы комитет түзгөндөн бери камоолор жүз бере баштады. Бул камоолор ондогон мурунку министрлерди, ишкер лидерлерин өз ичине алды. О.э кармалгандардын жана алардын жакындарынын банктык эсептери тоңдурулду. “Reuters” маалымат агенттиги, паракордукту иликтөө комитети- башкаруудагы Сауд үй бүлөсүнүн эң көрүнүктүүлөрүнүн бири жана шахзаадалыктан алынган Мухаммад бин Наифтин жана анын жакындарынын банктык эсептерин тоңдургандыгын маалымдады. Мухаммад бин Наиф Салман өз баласы Мухаммад бин Салманды шахзаадалыкка дайындай электе шахзаадалык орунду ээлеп келген. Паракордукка каршы күрөшүү комитети тарабынан 11-амирдин иши токтотулду. ( “БИ БИ СИ” арабий 2017. 11. 08) Мындай окуялар эмнени каңкуулайт? Бул окуяларда Американын орду кандай?
Жооп:
Жооп түшүнүктүү болушу үчүн Сауддар үй бүлөсүнө жана алардын чет жак менен болгон байланыштарына бир аз токтолобуз. Андан соң суроонун жообуна өтөбүз:
1- Сауддар үй-бүлөсү колонизатор каапырлар менен Исламий мамлекет сыпатындагы Усманий мамлекетке каршы биринчи көтөрүлүш чыгаргандан баштап байланышта. 1788-жылы Саудия Британиянын тукуруусу менен Кувейтке жортуул жасады. 1803-1804 жж Мекке, Мадинага жортуул жасады жана аларды басып алды. 1810-жылы Дамаскка чабуул койду. Дамаск эли буга катуу каршылык көргөздү. Бирок, ага карабастан Халаб жана башка жерлерди басып алды. Өз амалдарында вахаб мазхабын колдонушту. Британия Сауддар үй- бүлөсүн Ислам мамлекетине каршы пайдалана алды. Кийин 1818-жылы Ислам мамлекети Сауддар үй-бүлөсү жетектеген каршылык көтөрүлүшүн Мисрдеги валийи Мухаммад бин Али аркылуу басып, бир жаңсыл кылды. Бирок, Британия 19-кылымдын аягында 1891-жылы Саударды кайрадан кыймылга келтирди. Бул жолкусунда дагы Ислам мамлекети алардын көтөрүлүшүн басты. 1901-жылы Британия аларды кайрадан аракетке келтирди. Сауддар үй-бүлөсүнүн Британия менен болгон байланышы ачыктан ачык экени жашыруун эмес. Британия Усманий мамлекетинин алсыздыгынан жана анын биринчи дүйнөлүк согушка катышуусунан пайдаланды. Ошондуктан, Британия Сауддар үй бүлөсү Нажд, Хижаз элдерине үстөмдүгүн орнотконго чейин аларга колдоо көргөздү. Саудар үй-бүлөсү Нажд жана Хижаз элдери менен узак убакыт согуш жүргүздү. Кийин аларга үстөмдүгүн орнотуп, Британиянын жардамы менен 1932-жылы ошол доодогу биринчи мамлекетүүлүгүн жарыя кылды. Бирок, Америка бул жерлердеги нефти байлыктарын билгенден кийин, эбегейсиз байлыкка шилекейи ага баштады. Бул жерлерде өзүнүн саясий чөйрөсүн пайда кылуу жараянын баштады. Анын биринчи кадамдары падыша үй-бүлөсүнүн кээ бирлерин өзүнө тартуусу менен көрүндү. Айрыкча, Саудия мамлекетинин негиздөөчүсү Малик бин Абдул Азиз 1953-жылы өлгөндөн кийин тактынын мураскерлери арасынынан өзүнө кээ бирлерин тарта алды. Мына ушундайча бул жерде Британия-Америка күрөшү башталды.
2- Азыр болсо Америка малайы Салман иш тизгинин колуна алды. Ал саясий чөйрөдөгү Британиячыл адамдарды тазалоо иштерин баштады. Өзүнөн мурунку падыша Абдулла Британия малайы эле. Ал башкаруу чөйрөсүндө Британиячыл адамдардын топтолушуна аракет кылды. Бирок, үй-бүлөлүк салттан улам, шахзаадалык мансапка Салман бин Абдул Азизди дайындоого мажбур болду. О.э башкаруучулар үй-бүлөсүндө туруктуулук өкүм сүрүшү үчүн ушундай кадамга барды. Абдулла, бир тууганы Салман бин Абдул Азиз Американын малайы экендигин билген. Ошондуктан, Абдулла Британ таасирин сактап калуу максатында жаңы мансапты ишке киргизди, тагыраагы шахзаадалыкка валийлик мансабын киргизди. Өзүнүн бир тууганы Салманды шахзаадалык мансабына дайындады. Ал эми, кийинки бир тууганы Мукрин бин Абдул Азизди мансаптагы иштерди аткарууга дайындады. Башкача айтканда шахзаадага валийлик кылуу мансабы. Абдулла, Салман карыган жана оорулуу, ошондуктан иш тизгинин Салман өлгөнгө чейин Мукрин колго алат деп ойлогон. Салман өлгөндөн кийин үй бүлөлүк чынжыр негизинде Мукрин бийликти колго алат деп эсептеген. Мындайабал Шах Фахдин ооруп, Абдулла иш тизгинин колуна алганда жана 2005-жылы Шах Фахдин өлгөндөн кийин Абдулла бийликти колуна алган учурда болгон. Бирок, 2015-жылдын башында Абдулла өлгөндөн кийин Салман бийликти колуна алды. Бирок, абал Абдулла ойлогондой ишке ашкан жок. Салман “Мукринди” иштен алды жана анын ордуна “Мухаммад Наифти” шахзаадалык мансапка дайындады. Шахзаадалык валий мансабына баласы “Мухаммадды” дайындады. Назик кызматтардагы Абдулла дайындаган адамдардын көп бөлүгүн кызматтан алды. Салман 2017-жылдын 21-июнунда Мухаммад Наифти шахзаадалык кызматтан алганга чейин баласынын бийлигин чыңдап келди. Кийин баласын шахзаадалык мансабына дайындады жана шахзаадалыкка валийлик кылууга эч кимди дайындабады.
3- 2015. 01. 25 суроо-жоопто: Абдулла өлгөндөн кийин Салман бийликке келсе мындай болот деген элек: (Бийликке жаңы келген падыша “Салман” коргоо жаатындагы адамдардан. Ошондуктан, мунун доорунда Американын таасири күчөй тургандыгы күтүлөт. Абдулла ушундай болоорун да билген. Ошол себептен Сауддар үй бүлөсүндөгү өкүм сүргөн каада салтына кошумча каада кошту. Жаңы кызмат шахзаадалыкка валийлик кылуу кызматы болду. Анткени, Абдулла Салман Америка менен бирге жүрө тургандыгын билген. Ал тургай аны шахзаадалыкка дайындабай турган учурда дагы ушундай болушун билген. Сауддардын салтына ылайык, падыша шахзаадалыкты дайындайт. Падыша Абдулла шахзаадалыкка валийди дайындады. Себеби, жаңы бийликке келген падыша менен шахзаадалыкты дайындай турган жөрөлгөнүн ортосун ажыратууну максат кылды. Башкача айтканда, Америкачыл адамдар шахзааданы дайындабашы үчүн ушундай кылды. Падыша Абдулла ушул максатта шахзаадалыкка валийлик кызматка Мукринди дайындады. Салманды болсо шахзаадалыкка дайындады). Ушул эле суроо-жоопто (Маалым болгондой Мукрин Британия менен алакасы жакшы. Ал Британиянын Cranwell аймагындагы белгилүү мектептин бүтүрүүчүсү. Ал Абдулланун ишенимдүү адамдарынан. Балким ага жакындардан да болуп саналган. Абдулланын жаңы кызматты ишке киргизиши, башкача айтканда, шахзаадалыкка валийлик кылуу кызматы Салмандан кийин Америкачыл чынжыр уланбашы үчүн болду. Падыша Абдулла бул жаңы кызматын мыйзам менен да күчтөндүрдү, тактап айтканда, шахзаадалыкка валийлик кызматын жокко чыгарууга тыюу сала турган мыйзам менен да бекемдеди. Бирок, британиячылардын ойлогон ою ордунан чыкпай калды. Салман каада-салт, мыйзамды жана үрп-адатты бузуу менен Мукринди кызматтан алды. Анын ордуна убактылуу Наифти дайындады. Кийин болсо баласы Мухаммадды шахзаадалыкка дайындады. Андан соң бийлигин күчтөп алуусу үчүн эң зарыл кызматтардын ыйгарым укуктарын да ага берип койду.
4- Ал эми 2017. 11. 04 падыша Салман өзүнүн баласы Мухаммаддын башчылыгында жемкордукка каршы күрөшүү комитетин түзүүсү жана анын артынан эле коопсуздук кызматынын 11 амири, учурда иштеп жаткан төрт министирди иштен алып камакка салуудан максаты паракордукка каршы күрөшүү эмес. Дароо паракордукка шектеп иштен алуу жана камакка салуунун артында, туруксуздук, ыңкылап жүз беришинин алдын алуу иш чарасы жатат. Ошондой эле камоолор муну менен токтоп калган жок. Ондогон мурунку министирлерди, бизнес лидерлерин камакка алышты. Алардын жана алардын жакындарынын банктык эсептерин да тоңдурду. Банктык эсептерди тоңдуруунун саны 1700гө чейин жетип барды. Банктык эсептерди тоңдуруу саат сайын өсүүдө (“Reuters”). Банктык эсеби тоңдурулгандардын ичинде шахзаадалыктан кетирилген Мухаммад Наиф да бар. Ошондой эле анын жакындарынын да банктык эсептери тоңдурулду. “Саудия бийлиги кызмат ордунан кыянаттык менен пайдаланган деп шектелгендердин көпчүлүк бөлүгү кармалгандыгын билдирди жана камоолор үй бүлө мүчөлөрүн, ишкерлерди, ошондой эле төмөнкү кызмат адистерин да өз ичине алгандыгын маалымдады”(“Reuters”). Булардын баары, Саудия бийлиги ыңкылаптын алдын алуу максатында ушундай кадамдарга баргандыгын тастыктап турат. Паракордукка каршы күрөшүү кампаниясы мурунку падышанын жакындарын, балдарын да өз ичине алды. Мутаб бин Абдулла Британиянын аскерий академиясы “Сандхерстин” бүтүрүүчүсү. Британиянын бул академиясында жалаң гана өзүнө малайлык кыла тургандарды окутуп чыгарат. Британиянын бул академиясында Мутабдан мурда Булуң мамлекеттеринин жана Иорданиянын башчылары да окуп бүтүшкөн. Анын бир тууганы Турки бин Абдулла Британиянын аскерий илимдер стратегиясы боюнча Уэльс Университетинин магистр даражасына ээ. Салман бийлиеке келгенден кийин Туркини Эр Рияд амирлигинен алып салды. Ушундан көрүнүп тургандай, Америка паракордукка шектөө менен Британия малайларын тазалоо жолун тапкандай көрүнүүдө. Америка Салмандын жана анын баласы Мухаммаддын ушул ыкманы ишке салуусуна түрткү берди. Ошондуктан, учурда бийликтеги көптөгөн британиячыл адамдарды паракордукка шектөө менен тазалоо иши уланууда. Айрыкча, бул бийликтеги адамдардан мурункусу болобу же кийинкисиби айырмасы жок баардыгынын колу паракордукка малынган. Алар адамдардын акысын жегендиктен, ири долбоорлорду мыйзамды бурмалоо менен өз жакындарына ыйгаргандыктан, башкалардын укуктарын тебелеп зулум кылгандыктан, кызматтарынан кыянаттык менен пайдалангандыктан, өздөрүнүн чөйрөсүнө ылайыктуу чечимдерди чыгарып жалпы элдин акысын жегендиктен таза эмес. Болбосо, Аллахтын шариятын ишке ашырбай колонизатор каапырлардын мыйзамын ишке ашыргандан да чоңураак жемкордук барбы?!
5- Американын жемкордукка каршы күрөшүү кампаниясын жана аны ишке ашырып жаткандарды колдоого алгандыгын көрүп жатабыз. 2017. 11. 06 Америка президенти өзүнүн “Twitter” баракчасында мындай деди: “Менин Саудия падышасы жана шахзаададан чоң ишенимим бар. Ал экөө эмнени ишке ашырып жаткандыктарын жакшы түшүнүшөт. Ал экөөнүн катуу мамилесине дуушар болуп жаткандар көптөгөн жылдар мамлекетти тоноп келишкен”. “Сауд пресс” агенттигинин маалыматында: “Саудия падышасы 2017. 11. 05 Америка президенти менен телефон аркылуу мамлекетте жүз берип жаткан саясий окуялар тууралуу сүйлөштү. Экөө эки мамлекет ортосундагы көп тараптуу кызматташтык тууралуу жана аны өнүктүрүү жөнүндө талкуулашты. Мындан тышкары эл аралык жана жергиликтүү кырдаал тууралуу да пикир алышты”. 2017. 11. 04 “Reuters” кабар агенттигинин маалыматында: “Трамп Саудия падышасы менен Саудиянын эң ири “Aramco” мунай компаниясын Нью Йоркко киргизүү жана Эр Рияд компаниясынын акциясын Нью Йорк биржасына коюшуна ыраазы экенин билдирди. Сауд падышасы Америка биржаларын пайдаланууну караштырарын билдирди”. 2017. 11. 07 “Reuters” агенттиги Америка ТИМинин пресс-секретары Хизер Нойерттин сөзүн басып чыкты: “Биз Саудия бийлиги жемкордукка шектелген атка минерлерди ачык айкындык менен акыйкат соттоосун жана жоопкерчиликке тартуусун колдоп кубатоону уланта беребиз”. Ушулардын баары – Америка өзүнө жакпаган, же ага малайлык кылууда шек күмөн жараткан, же британиячыл адамдарды, же Салман жана анын баласы мамлекетти Америкалыктарга тез арада сатып жиберишине каршы болгон адамдарды жемкордукка шектөө менен камакка алуу кампаниясынын артында Америка тургандыгын айгинелейт.
6- Бул паракордукка каршы күрөшүү кампаниясы ачыктан ачык саясат экендигин тастыктап турган нерсе. Паракордукка каршы күрөшүү комитети негизделээри менен ишин бийликтеги көрүнүктүү адамдарды камоо, алардын банктык эсептерин тоңдуруу менен баштады. Ошондой эле бул кампания падышанын жакындарын жана үй бүлө мүчөөлөрүн да камтыды…
Бул нерсе паракордукка каршы күрөшүү кампаниясынын иши ачыктан ачык саясат экендигин тастыктап турат. Мунун эч кандай паракордукка каршы күрөшүүгө алакасы жок. Болгону ал аталышы гана. Ал тургай Салман жана анын баласы өздөрү паракордукка белчесинен батып, мамлекеттин каражатын самандай сапырып, Америкага 460 миллиард долларды белек кылышты. “Сауд Press” агенттиги чагылдырган маалыматта мындай делген: “Паракордукка каршы түзүлгөн бул комитеттин түзүлүүсүнө кээ бир өз көмөчүнө күл тарткан атка минерлер мамлекеттик каражаттарды кыянаттык менен пайдаланганы себеп болгон. Алар мамлекеттик каражаттарды улуттук ар намыска же динге же адеп ахлак негиздерине карабастан өздөрүнө жымырып алышкан. Алар аманат кылып берилген бийлик жана кызмат орундарын өздөрүнүн көмүскө иштерин жаап жашырууга карата иштетишкен”. 4-ноябрда мына ушундай тез арада уюштурулган паракордукка каршы күрөшүү комитети түзүлгөндүн артынан эле камоолор ишке ашырылды.
7- 2015. 11. 05 комитет түзүлгөндөн бир күндөн кийин эле Асир аймагынын губернаторунун оорун басары Мансур бин Мукрин жана аны менен бирге болгон кээ бир жооптуу адамдар тик учактан кырсыкка учураганына байланыштуу набыт болгондугу жарыяланды. Бул окуяны тазалоо саясий оюну катары баалаган шектенүүлөр көбөйдү. Анткени каза болгон адам Салман бийликке келээр замат шахзаадалык кызматынан алынган Мукриндин баласы болгон. Бул болсо күмөндүн күчөшүнө май чачты. Акыркы учурда комитет тарабынан кармалгандардын саны жүздөн ашып кетти. Саудиянын башкы прокурору Сауд Муьжиб мындай деди: “Паракордукка шектелип 208 адам суракка алынды. Алардын жетөөсү далилдер жетишсиздиги үчүн коё берилди. Тергөө иштеринин алыдын ала берген тыянагы боюнча, ондогон жылдар бою мамлекеттик кызматтарды кыянаттык менен пайдаланып, мамлекеттик каражаттардын мыйзамсыз жымырылган суммасы 100 миллиард долларга жетиши ыктымал” ( “Аль хаят” 2017. 11. 09 ). Падыша үй-бүлө мүчөлөрүн жана таасирдүү бийлик адамдардын ондогон жылдар аралыгындагы иштерин текшерүүгө ала баштады. Ошондуктан, бул иш Салмандын баласынын кырдаалын өзгөртүп жибере турган бийликте таасирге ээ адамдарды тазалоого каратылганы ачыктан ачык көрүнүп турат. Анткени, эгер Салмандын баласы тазалоо ишин кылбаса, айрыкча ал өлкөдө коомго жана бийликке жат көрүнүштө өзгөртүүлөрдү ишке ашыра баштагандыктан, тазалоо ишин кылбаса ага каршы ыңкылап жүз бериши ыктымал. Мындан тышкары, ал үй-бүлөлүк каада-салттын негизинде шахзаада болууга укугу жок.
8- Мына ушундайча Саудияда паракорлукка каршы аталышындагы кампания ишин баштады. Бул иштер өлкөдөгү британ куйругун кесип салууга, ыңкылап уюштурууга аракет кылгандардын ишин жокко чыгарууга, Салман жана анын баласына каршы чыккан тараптарга каратылган. Ошондой эле шахзаадага бийликтин өтүшүнө эч ким каршы чыкпастан коопсуз түрдө өтүүсүн камсыздоого абал жаратуу да каралган. Айрыкча, Салмандын баласы Америка кызыкчылыгына кызмат кылууда ички карама каршылыкты жок кылууда өзүнүн жатындашы болсо да аябастан каршы күрөшүүнү мойнуна алган. Ошондой эле сырткы карама каршылыкты жок кылуу, айрыкча Британиянын таасирин араб жазирасында калтырбастан, жалгыз Америка кызыкчылыгына кызмат кылууга белсенген. Мына ушундайча кыянатчылык бир бүтүн нерсе: (Аллах кыянатчылардын айла амалын хидаяттабайт)
9-Сөзүбүздүн акырында мусулман өлкөлөрүндөгү режимдерде жакшылыктын шооласы да жок экендиги күн өткөн сайын тастыгын таап жатканын айта кетели. Саудия режими болсун же Иран режими ж.б.у.с мусулман өлкөлөрүндөгү режимдер болсун айырмасы жок булардын баары, түзүмдөрдүн ортомчулугу менен биздин байлыктарыбызды тоноо, өз көзөмүлүн орнотуу үчүн колонизатор каапырлар тарабынан таңууланган түзүмдөр. Мына ошондуктан зарыл иштердин эң зарылы колонизатор каапырларга таянган бул түзүмдөрдү шарияттын негизинде өзгөртүү болуп саналат. (Зулум кылуучуларга сүйөнбөгүлө (эгер андай кылсаңар) тозок оту силерди кармайт, Силерге Аллахтан бөлөк жардам берүүчү болбойт жана силерге жардам да берилбейт). Учурдагы түзүмдөрдү шарияттын негизинде өзгөртсөк гана паракорчулуктан жана колононизатор мамлекеттердин колониясынан, паракордугунан биртоло тазаланабыз. Мейли Америка же Британия же бул экөөнөн башкасы болсун айырмасы жок каапырлар Ислам жана мусулмандарга каршы күрөшүүдө бирдиктүү турат. Кимде ким мусулмандарга таңууланып жаткан бул илманий түзүмдү сактап калуу максатында, колонизатор каапыр мамлекеттерге эргешсе же түзмө түз же кыйыр түрдө алардын долбоорлорун ишке ашыруу үчүн алар менен союздаш болсо, анда ал чоң күнөөкөр болот. ( Кылмышкер адамдарга Аллахтын алдынан кордук жетет жана айла амал кылгандыктары себептүү катуу азап жетет.)
Шарияттын негизинде гана өзгөртүү биздин көйгөйлөрүбүздү чечет андан башкасы чече албайт. Башкача айтканда учурдагы түзүмдөрдү кулатып, Пайгамбарлык жолундагы туура жолдогу Халифалыкты тикелөө гана биздин көйгөйлөрүбүздүн туура чечими… Ал тургай бул ишти экиленип үмүтсүз болгондор ишке ашышын алыс санашып мүмкүн эмес дешсе да, калыс Аллах үчүн амал кылган жана акыйкатта Пайгамбар с.а.в га туура эргешкендер Аллахтын жардамы менен алысты жакын кылышат. (Алар айтышат ал качан болот (деп) айткын ал жакын) кийин Аллахтын убадасы өз тастыгын табат (ал күнү момундар Аллахтын жардамы менен шаттанышат. Аллах каалаган пендесине жардам берет. Ал улуу жана ырайымдуу).
2017. 11. 20
