Дохада Талибан менен АКШ делегациясы жолугушту
9-10-октябрда Катардын Доха шаарында АКШ менен Талибандын делегациялары сүйлөшүү өткөрдү. Сүйлөшүүнүн өзөгүн коопсуздук, терроризм сыяктуу Ооганстанга байланыштуу маселелер түздү. Бул тууралуу Мамлекеттик департаменттин басма сөз катчысы Нед Прайс билдирүү жасады.
АКШ Доха шаарында өткөн Вашингтондун өкүлдөрүнүн “Талибан” кыймылы менен эки күндүк сүйлөшүүсү “ачык жана адискөйлүк” маандайда жүргөнүн билдирди.
“Эки тарап АКШнын ооган элине гуманитардык жардамын жеткирүүнү да талкуулашты. Cүйлөшүүлөр ачык жана адискөйлүк маанайда өтүп, АКШ “Талибанды” сөзү менен эмес, иши менен бааларын дагы бир ирет эскертти”, – деди Прайс.
10-октябрда талибдер Вашингтон Ооганстандагы экономикалык жана гуманитардык кризистин алдын алуу үчүн жардам жөнөтүүгө макул болгонун билдирген.
Жолугушуунун артынан Ооганстандын тышкы иштер министри Эмирхан Муттакий гуманидардык жардамдарды оң баалай турганын, эл аралык мамилелерде адилеттүү кызматташтыкка Ооганстан ачык экенин билдирди.
Катардагы жолугушуунун артынан Түркиянын тышкы иштер министри Мевлут Чавушуулу Ооганстанга расмий сапар уюштурулуп жатканын ачыктады.
Буга чейин Пакистандын премьер министри Имран Хан Ооган өкмөтүнө таандык, бирок АКШда тоңдурулуп турган 9 млрд доллар каражатты Талибанга өткөрүп берүү зарылдыгын айтып, Талибан өкмөтүн таанууга чакырган.
Евробиримдиктин “Талибан” менен 12-октябрдагы сүйлөшүүсүндө да Ооганстандагы гуманитардык кризиске өзгөчө көңүл бурулду. Мунун астында “Чоң жыйырмага” кирген Кытай Ооганстанга киргизилген экономикалык санкцияларды алып салууну, Батыштын банк эсептериндеги убактылуу чектөө коюлган, Кабулга таандык миллиарддаган доллардык каражаттын оогандыктарга кайтарылып берилишин талап кылган.
Жогорудагылардан маалым болгондой, дүйнөдөгү куфр мамлекеттер Талибанды гуманитардык жана финансылык жардамдар менен азгырууда бир өңчөй позицияда аракет кылышууда. Алардын бул жардамдарды берүүдөн максаты бирөө гана. Башкача айтканда, Талибанды Ооганстан чек арасына чектелген Исламга ыраазы кылуу. Ошондой эле Кытай жана Батыш баштаган куфрга жихад нурун чачуудан баш тарттыруу. Түпкүлүгүндө, Ислам бир орунга чектелген жана камалган дин эмес. Исламды мамлекет ичинде чырайлуу колдонуу мүмкүн деген нерсени элестетсек да, бирок, Исламды өлкөдөн тышкарыга алып чыгууну токтотуу мүмкүн эмес!
Жыйынтыктап айтканда, Талибан эл аралык эрежелер күчтүү мамлекеттер тарабынан орнотулаарын түшүнүшү керек. Эгер, бул эрежелер Исламга тескери келсе, аларды хикмат жана күч менен өзгөртүү важиб болот. Эл аралык эрежелер өзгөрбөй турган, алмашпай турган стандарт деп карабоо керек. Тескерисинче, Талибан бийликке келген алгачкы күндө эле эл аралык мыйзам-эрежелерди өзгөртүшү шарт. Себеби, кафир бир тилди гана түшүнөт – ал күч. Алар күч менен гана моюн сундурулат. Шек-күмөнсүз, Афганистанды көзөмөлдөп жаткан Талибан күчтүү кыймылга айланат. Себеби, ал мамлекеттин потенциалдарын көзөмөлүнө алды. О.э. Талибан кыймылынын тарабында афган эли гана турган жок, афган эли менен бирге Талибандын артында бир жарым миллиард мусулман турат.
Биздин Талибанга насаатыбыз ушул: ал өз дипломатиясын кошуна Пакистан жана Борбор Азия мамлекеттери менен биргеликте исламий региондун мамлекеттерин бириктирүүгө негизделген жаңы исламий эрежелер негизинде баштасын. Негизи, бул регион Афганистандан баштап дүйнөлүк Исламий Халифалык мамлекетинин ядросу болууга татыктуу!
Мумтаз Маверанахрий
