بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Балдардын укуктарын коргоо мыйзамы
Устаз Равла Ибрахим
Балдарыбызды бизге аманат кылып, аларга адеп берүү жана тарбиялоо милдетин жүктөгөн Аллахка мактоолор болсун. Аллах Таала айтат:
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَّا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ﴾
«Эй момундар, силер өзүңөрдү жана үй-бүлөңөрдү отуну адамдар менен таштар болгон тозоктон сактагыла, ал (тозок) үстүндө катуу дил жана катуу кол, Аллах аларга буюрган нерсеге итаатсыздык кылбаган жалаң гана өздөрүнө буйрулган нерсени кылган периштелер турат»
[66:6]
Куртубий өзүнүн тафсиринде айтат: «Али ибн Абу Талиб розияллаху анху бул аят жөнүндө суралганда: «Аларга адеп бергиле, илим үйрөткүлө», – деген». Катада мындай тафсир кылат: «Алларды Аллахка итаат кылууга буйругула, Аллахка итаатсыздык кылуудан кайтаргыла, жоопкерчилигине Аллахтын ишин жүктөгүлө жана ага амал кылууга буйругула, бул иште аларга жардам бергиле. Эгер, Аллахка бирер итаатсыздыкты көрсөңөр, аларды тыйып, эскерткиле».
Бул жана башка сөздөр айтылганда Халифалык бар болуп, билим берүү системасы, таалим саясаты, адеп-ахлак мыйзамдары жана жаза-чаралары исламий эле. Балдар исламий чөйрөдө өсүп чоңоюшкан. Ошондой болсо да, аталар жана энелердин түздөн-түз ролу маанилүү болуп, аны этибарсыз калтыруу мүмкүн эмес. Себеби, перзенттер үчүн эң биринчи камкорлор – бул ата-эне, балдар биринчи алардан таасирленишет. «Ата-эне билгенин кылат, перзенттер көргөнүн» дешет. Албетте, бул таалим саясатын белгилеген түзүм жана мыйзамдын ролун кадырлабашыбызды түшүндүрбөйт. Себеби, мыйзам мектеп жана коомдогу балдардын тарбиясын көзөмөлдөйт. Балдарды тарбиялап өстүрүүдө ата-эне канчалык аракет кылбасын, эгер түзүм, мыйзам жана таалим саясаты алардын пикир жана туйгуларына шайкеш болбосо, кылган аракеттери текке кетет. Демек, мыйзам бийлиги үй-бүлө башчысынын бийлигинен, коом таасири үй-бүлөнүн таасиринен күчтүү.
Халифалык мамлекети кулатылгандан тартып бүгүнкү күнгө чейин үй-бүлө менен коом ортосундагы күрөш күчөп барууда. Ал тургай, ушул учурга чейин үй-бүлөнүн коомдон үстөм келгендиги бир да жолу айтылбаган. Тескерисинче, бардык көрсөткүчтөр баалулуктардын дагы да кулап жатканын көрсөтүүдө. Мунун себеби, коом үй-бүлөнүн умтулуусу менен эмес, мыйзамдын күчү менен аракеттенет. Бүгүнкү күндө абал ушундай бир даражага жетти, адамдын табиятына душмандык кылган мыйзамдар иштелип чыга баштады. Бул мыйзамдар мусулман үй-бүлөнүн түшүнүктөрүнө тескери келип, үй-бүлөдө сакталып калган эң акыркы баалуулуктарды жана диний сөздөрдү да сууруп таштамакчы. Иорданияда жана Фалестин администрациясынын аймактарында да жакында ушундай болду, баланын укуктарын коргоо деген мыйзам кабыл алынды. Негизи, бул мыйзам балдарды бузат, мээлерине Батыштын идеологиялык уусун жайгарып, үй-бүлө жана ахлактын ар кандай тизгинин үзө турган батышча дүйнө карашты берет.
Бул мыйзам менен таанышууну каалаган киши анын беренелерине кайрылышы мүмкүн; мыйзамды кабыл алган депутаттар акылдан азганына, өз колдору менен уул-кыздарын кыйроого кептеп жатканына күбө болот…, перзенттерди ата-энелерден жана ага-ини, эже-карындаштарынан мыйзамдын күчү менен сууруп алууга, дини да, ахлагы да жок үй-бүлөлөргө тапшырууга даярдык жүрүп жатканын көрөт! Ооба, депутаттар мыйзамга добуш берүү менен ушундай кылмышка барышты. Хасбуналлах ва ниъмал вакил!
Бул жана буга окшогон мыйзамдарды кескин четке кагуу – Пайгамбарлык минхажы негизиндеги экинчи рошид Халифалыкты тикелөө аркылуу мусулмандарды азиз кылуу үчүн иш алып барып жаткандар менен бирге аракет кылуу менен болот. Себеби, Халифалык мусулмандар үчүн турмуштук зарылдык жана аткаруу органы болгондуктан, алардын тагдырий маселелери эсептелет. Аткаруучу орган адамдардын арасындагы пикир, туйгу жана түзүм биримдигинен келип чыккан мамилелерди мабданын кызыкчылыгы негизинде коргойт. Дал ушул Халифалык турмушту өз агымына салып, иштерди өз ордуна коёт. Ушул Халифалык перзент, үй-бүлө жана коомду ойрон кылып жаткан мыйзамдардын кабыл алынышына чекит коёт жана жашообузга агып келип жаткан үрөй учурган Батыш түшүнүктөрүнүн толкунун токтотуп, ага каршы күрөшөт. Ал эми, Халифалык тикеленгенге чейин ар бир ата-энеден ушул уу мыйзамды каралоо үчүн мубах болгон ар кандай услуб-жолдор менен олуттуу аракет кылуу о.э. перзенттеринин жүрөктөрүнө Халифалыкты тикелөөгө аракет кылуу рухун жайгаштыруу талап кылынат. Муну менен, уул-кыздарда түпкү идеологиялык өзгөрүү пайда болушу керек, кудум Мухаммад Фатихтин энеси, Салахиддиндин энеси жана ошол доордогу башка энелер кылышкандай.
Риваят кылынышынча, Салахиддин Айюбийдин энеси беш жаштагы уулу Салахиддин көчөдөгү кыздар менен «келин-күйөө» ойноп жатышканын көрүп калат… Ачуусунан жүзү кызарган эне Салахиддинди сүйрөп келип, келтектейт жана мындай дейт: «Балам, мен сени ушул үчүн төрөгөн белем! Мен сени (кылыч менен атка ишара кылып) мына буларды ойношуң жана чоң болгонуңда Акса мечитин азат кылышың үчүн төрөгөм. Аллахка ант, атаң келсе сен жөнүндө арызданам». Атасы келип, баласын бийик көтөрүп: «Мен энең менен бирге Куддус Шарифти фатх кыла турган бала өстүрүүгө убадалашканбыз», – деп, баланы өзүнүн боюна барабар бийиктиктен таштайт… Салахиддин ордунан туруп, үстүн кагып жатканда атасы: «Жаман куладыңбы?», – деп сурайт. «Жаман куладым», – дейт. «Эмнеге ыйлабадың?», – деп сурайт. Ошондо Салахиддин: «Куддустун фатихи таптакыр ыйлабашы керек», – деп жооп берет. Салахиддин чоңойгондон кийин он беш согушка катышкан жана алардын эң маанилүүсү – Хиттин жана Куддустун азаттыгы.
Ооба, Мухаммад Фатихтин энеси да мындай деген: «Эй Мухаммад, мына, Расулуллах ﷺ мусулмандардын колу менен фатх кылынарын башарат кылган Константинополь… Мен ар нерседен улуу жана ар ишке кудуреттүү Аллахтан ушул фатх сенин колуң менен болушун сураймын. Ошондо бала: «Кантип, мындай чоң шаарды фатх кылуу мүмкүн, энеке», – деп сурайт. Ошондо эне: «Куръан, бийлик, курал жана адамдарды жакшы көрүү менен фатх кылуу мүмкүн, уулум», – деп жооп берген.
Я Аллах, биз Өзүңдөн сурайбыз, уулдарыбыз жана кыздарыбызды
Өзүң жакшы көргөн жана каалаган ишке хидаят кылгын, аларды Сенин итаатыңда, чырайлуу ибадатыңда тарбиялоодо бизге жардам бер, башыбыздагы өкүмдарлардын зулумун көтөр, уу мыйзамдардын зомбулугунан бизди куткарып, алардын ордуна, Сенин Китебиң жана Расулуңдун Сүннөтү негизинде өкүм жүргүзүү үчүн байъат кыла турган адилеттүү имам-халифа менен бизди сыйла. Ушундай сыйлагын, мурунку өткөн алдыңкы муун сыяктуу, арабыздан улуулугубузду кайтара турган, Ислам жана мусулмандардын урматын тикелей турган муун жетишип чыксын… Албетте, бул Сага жеңил.
Роя гезити, №416, 2022-жыл, 9-ноябрь.
