Мындан бир аз мурда, 25-март күнү АКШ жараны Умар Фаррух Ош шаарында документтерин текшерүү үчүн милиция тарабынан токтотулгандан кийин камакка алынганын о.э. аны текшерүү учурунда жанынан Хизб ут-Тахрирдин жакында эле камалган жетекчисине жана уюмдун башка мүчөлөрүнө козголгон кылмыш иштеринин көчүрмөлөрү, диний-экстремисттик жана террористтик маанайдагы DVD дисктер табылганын кабарлаган элек. Мамлекеттик күч түзүмдөрү “Умар Фаррух тийиштүү акредитациясы болбой туруп Ош областынын аймагындагы диний кырдаал тууралуу маалымат топтоо менен алектенгендигин” билдирген эле.
Тергөө учурунда Умар Фаррух жанынан табылган кылмыш иштеринин көчүрмөлөрүн “Бир дүйнө Кыргызстан” бейөкмөт уюмунун юристи Валерьян Вахитовдон алгандыгын айткан. О.э. анын жанынан ошол уюмдун менеджери Хусанбай Салиевге тиешелүү визитка да табылганы кабарланган, ошол себептен улам Ош шаардык соту 27-март күнү Валерьян Вахитов менен Хусанбай Салиевдердин иштеген жеринде жана үйлөрүндө тинтүү жүргүзүү туурасында санкция берген эле. Кабар берилишинче, тинтүү учурунда алардын үйлөрүнөн жана иштеген жеринен диний мазмундагы брошюралар, баракча, флеш карта жана DVD дисктер табылган. Укук коргоочулардын кеӊсеси жана үйлөрүндө тинтүү жүргүзүлүшүнө себеп болгон АКШ жараны Умар Фаррух 28-март күнү Ош шаардык сотунун өкүмү негизинде Кыргызстандан чыгарып жиберилген. Бул тууралуу Умар Фаррух өзүнүн Твиттердеги баракчасы аркылуу ага карата кылмыш иши козголбогондугун жана азыр “үйүнө бара жатканын” кабарлаган эле.
Кыргызстан республикасынын УКМКсынын Ош областтык бөлүмү тарабынан ишке ашырылган мыйзамсыз аракеттерге нааразы болгон “Бир дүйнө Кыргызстан” уюмунун жетекчиси Төлөйкан Исмаилова, уюмдун юристи Валерьян Вахитов, уюмдун менеджери Хусанбай Салиев жана Кыргызстан адвокаттар уюму биргеликте 31-март күнү Бишкекте маалымат жыйынын өткөрүшүп, “Бир дүйнө Кыргызстан” бейөкмөт уюмунун офисин тинтүү учурунда Ош окуялары боюнча айыпталып өмүр бою камак жазасына өкүм кылынган укук коргоочу Азимжан Аскаров, экстремисттикте айыпталып камакта жаткан Рашод кары Камалов, Улуттук коопсуздук кызматынын кызматкерлери тарабынан таякталган Диляр Жумабаев, Хакимжан Абиджанов жана анын атасы, жогорудагы кызматтын кызматкерлери тарабынан пара талап кылынган аравандык ишкер Байбабаевдин ишине тиешелүү документтер жана адвокаттык иликтөөнүн натыйжалары конфискация кылынгандыгын айтышты.
Маалымат жыйынында “Бир дүйнө Кыргызстан” бейөкмөт уюмунун жетекчиси Төлөйкан Исмаилова: “Кыргызстанда бүгүнкү күнгө чейин белгилүү бир материалды экстремисттик деп аныктоо кепилдигине ээ болгон легитимдүү уюм жок, ошол себептен да күч түзүмдөрүнүн кызматкерлери кембагал, бирок динчил көптөгөн адамдарды мыйзамсыз камакка алууда, алардын үйлөрүнөн табылган ар түрдүү диний адабияттар болсо экстремисттик адабият катары сүрөттөлүүдө о.э. бул иш эстремисттикке каршы күрөш катары коомчулукка сунушталууда”, – деген эле.
Бишкекте болуп өткөн маалымат жыйынында укук коргоочулар АКШ жаранына карата козголгон кылмыш иши негизинде алардын иш орундары жана үйлөрүндө тинтүүлөр өткөрүлүшүн каралап чыгышты. Кыргызстандын жарандары Салимадан Исмаиловжана Афтандил Жусупов “Умар Фаррух Россияда кара тизмеде экендигин жана Ош шаарында мыйзамсыз аракеттерди жүргүзүп жатканын билип калышып УКМКга кабар кылган имиш жана УКМКнын суранычына ылайык Ош шаардык соту алардын иш ордунда жана үйүндө үйүндө тинтүү өткөрүүгө санкция берген имиш”.
Ош шаардык соту тарабынан шек-күмөн негизинде санкцияларды берүү биринчи жолу жүз берип жаткан жок. Баарыбызга белгилүү болгондой, Кыргызстанга эле эмес, Борбор Азияга белгилүү болгон имам Шайх Рашод кары Камаловду камакка алууга о.э. ошол эле күнү дагы 34 адамды камакка алууга санкция берген да дал ушул шаардык сот болчу. Ошол кезде Ош шаардык соту санкция берүүгө негиз кылып келтирген нерсеси “25 жаштардагы адам Кара-Суу шаарында таксиде бара жатып башка бир адамга бир диск бергени, ошол дискти алган адам да өзүнө диск берген белгисиз адамдын үстүнөн УКМКга арызданып баргандыгы имиш”.
Бул иштер Кыргызстан юстиция министрлиги изден чыгып кеткендигин түшүндүрөбү? Же күч түзүмдөрү алардын үстүнөн толук көзөмөл кыла башташтыбы? Же мамлекеттик аппараттын өзү бул жараянды башкарып, бардык күчтөрдү бир тарапка жүрүүгө мажбур кылып жатабы? Же күч жана юстиция түзүмдөрү өз билгениндей аракеттене турган күчтү түзүшүп, мамлекет аларды башкара албай калдыбы?
Жогорудагы сыяктуу тинтүү жана камакка алуу жараяндарындагы укук бузуулар Кыргызстан бойлоп жүздөгөн адамдарга карата колдонулууда. Алардын дээрлик бардыгы бул юристтерден айырмалуу түрдө, өз укуктарын жакшы билишпейт. Бул юристтерге кандай чаралар көрүлсө же мыйзамдуу мамилелер кылынса, демек калган мусулмандарга да кудум ушулардай чара көрүлүшү керек. Мусулмандарга каршы ишке ашырылган жана аларга карата колдонулган жаза-чаралар да кайрадан карап чыгылышы керек.
Бул юристтердин башына түшкөн иштер себептүү козголуп жаткан күчтөр канча жылдардан бери бул сыяктуу жана мындан да жаманыраак иштер негизинен Хизб ут-Тахрирдин жигит жана кыздарына карата ишке ашырылып келе жатканынан кабардар. А бирок, бирер укук коргоочу уюм Хизб мүчөлөрүн же башка намаз окуган карапайым мусулмандарды коргоо үчүн бир жолу да маалымат жыйынын өткөргөн жок. Акыры Аллахтын каалоосу менен кудум ушундай иш өздөрүнүн башына келип түшкөндө гана адам укуктары бузула баштаган имиш.
Иштин саясий тарабы
Кыргызстан күч түзүмдөрү өзүнүн бул аракети менен АКШга карата кескин мамиле кылды. Атамбаев Европа Союзу мамлекеттерине уюштурган иш сапары учурунда Путиндин көрсөтмөлөрү негизинде Европа мамлекеттерин бир нече долбоорлор боюнча өзүнө тартып жүрөт. Долбоор АКШ жүргүзүп жаткан гегемондук саясат эки тараптын теӊ т.а. Россиянын да, Европа Союзунун да кызыкчылыктарына сезиле турган көрүнүштө зыян жеткирип жатканынан келип чыккан абалда иштеп чыгылды. Долбоорго ылайык, Евразия экономикалык биримдигине мүчө мамлекеттерден Кыргызстан тандап алынып, ал аркылуу негизинен Россияга карата киргизилип жаткан санкциялардан четтеп өтүп, Кыргызстанды Россия үчүн Европа товарлары кирип келүүчү база кылып алуу максат кылынган. Бул иш ишке ашып калса жакшы. Бирок, АКШнын буга каршы аракет кылышы жана бул каршылык негизинен Кыргызстанга каратылышы анык. Россия түздөн-түз жардам бере албайт. Ошондуктан, ал жогорудагы сыяктуу Кыргызстандын күч түзүмдөрүн ишке сала баштады. Мындан, Россия Кыргызстандын ички иштерине түздөн-түз аралашып жатканын билүүгө болот.
Өз кезегинде АКШ да Кыргызстанга бир катар басымдарды өткөрдү. Ал коопсуздук комитетине басым өткөрүү аркылуу аларды Ислам жана мусулмандарга каршы багыттамакчы болду. Исламий согушкерлер коркунучун көтөрүү жолу менен Хизб ут-Тахрирге каршы аракеттенүүгө үндөдү. Акыйкатта болсо, АКШ да, башка ири мамлекеттер да, алардын жугундукор малайлары да Хизб ут-Тахрирди өз балдарынан да жакшы таанышат жана анын маддий аракеттерди алып барбастыгын өтө жакшы билишет. Америка тарабынан каржыланып келе жаткан “Азаттык” радиосунун кыргыз кызматы (azattyk.kg) тарабынан таркатылган кабарлардан жана бейөкмөт укук коргоочулардын кайдыгер, этибарсыз мамилелеринен бул нерсе көрүндү.
“Azattyk.kg” радиосу аркылуу исламий коркунучтар өтө чуулгандуу кылып таркатылышы Кыргызстан расмий телерадиокомпанияларын ушул багытка үндөгөн негизги фактор болду. Бейөкмөт уюмдардын бир жолу болсо да мусулмандарды коргоо үчүн бирер аракет кылганы сезилген жок. Бишкекте болуп өткөн маалымат жыйынында болсо укук бузуу иштери өтө көп болгону белгилүү болду.
Демек, Кыргызстан өкмөтүн мусулмандарга каршы аракеттендирүүнүн артынан алар натыйжа күтүшкөн. Т.а. маддий исламий каршылык аракеттерин күтүшкөн. Алардын бул ыпылас максаттарынынын алдын алышы мүмкүн болгон Хизб ут-Тахрир мүчөлөрүн, Шайх Рашод кары Камалов жана Шайх Мухаммад Садык Мухаммад Юсуф сыяктуу исламий жетекчилерди коомдон четтетүү же жок кылуу үчүн бир нече аракеттер башталган. Ушул багыт бойлоп Ислам жана мусулмандарга каршы жүргүзүлүп жаткан операциялардын дээрлик бардыгы АКШнын долбоорунан турат деген күмөндү кубаттай алат.
Хизб ут-Тахрир – Кыргызстан вилаятынын басма сөз бөлүмүнүн төрагасы
