Басма сөз баянаты
Судан жана Дарфурдагы аялдар үчүн ким жооп берет?!
«Чек арасыз дарыгерлер» уюму Судандын Дарфур аймагындагы аялдар менен кыздар дээрлик үзгүлтүксүз жыныстык зомбулуктун коркунучунда экенин эскертти. Бул кризистин чыныгы көлөмүн аныктоо азыркыга чейин кыйын бойдон калууда. Анткени кызмат көрсөтүүлөр чектелүү, ал эми жабыркагандар дарыланууга кайрылууда же өз азап-тозогу тууралуу айтууда чоң тоскоолдуктарга дуушар болушууда. Бирок, Дарфурда жана Чад чек арасындагы «Чек арасыз дарыгерлер» уюмунун топтору менен сүйлөшкөн бардык аман калгандар зомбулуктун үрөй учурган окуяларын айтып беришкен. Эркектер менен эркек балдар да коопсуздук коркунучунда болгон менен, аялдардын тарткан азабы сөз менен айтып жеткис.
2023-жылдын апрель айында Судандын армиясы менен «Ыкчам жардам» күчтөрү деп аталган жарым аскердик топтун ортосунда башталган кагылышуулар он миңдеген адамдардын өлүмүнө жана 13 миллион адамдын жер которуусуна себеп болду. Мындан тышкары, өлкөдө буга чейин эле алсыз болгон инфраструктура толугу менен кыйрады. Согуш башталгандан тарта «Ыкчам жардам» күчтөрү өлкө боюнча, өзгөчө Дарфурда системалуу жыныстык зомбулуктарга айыпталып келет. Бул зомбулуктар ушунчалык кеңири жайылып, эл арасында андан качууга мүмкүн болбогон тагдыр катары кабыл алуу деңгээлине жетти. Кыз-келиндер кайсы жерде болбосун өздөрүн коопсуз сезишпейт. Үйлөрүндө, зомбулуктан качкан учурда, тамак-аш издеп чыкканда, отун терип жүргөндө же талаада иштеп жүргөндө да алар кол салууга дуушар болушууда.
«Чек арасыз дарыгерлер» уюмунун айтымында, 2024-жылдын январынан 2025-жылдын мартына чейинки аралыкта уюм Түштүк Дарфурда зомбулуктан аман калган 659 кишини дарылоого алган. Алардын 94%ы аялдар жана кыздар болгон. Булардын жарымынан көбү куралчан топтор тарабынан зордук-зомбулукка кабылган. Жабыркагандардын үчтөн бири жашы жете элек кыздар болгон, ал эми айрым курмандыктардын жашы бешке да толо элек.
“Чек арасыз дарыгерлер” уюмдун өзгөчө кырдаалдар боюнча медициналык директорунун билдирүүсүнө ылайык, жыныстык зомбулуктан аман калгандар үчүн медициналык тейлөө, анын ичинде психологиялык колдоо жана коргоо кызматтары өтө тартыш. Бул Судандагы жалпы гуманитардык жана саламаттыкты сактоо кызматтарына мүнөздүү көйгөй. Зомбулукка кабылган адамдар сөзсүз түрдө тез арада жардам алышы керек, анткени жыныстык зомбулук өзүнчө медициналык өзгөчө кырдаал болуп саналат. Анын дароо жана узак мөөнөттүү физикалык жана психологиялык кесепеттери өмүргө коркунуч туудурушу мүмкүн. Ошентсе да, жабыркагандар медициналык жардам жана коргоого жетүүдө чоң тоскоолдуктарга дуушар болушууда. Бул кызматтардын тартыштыгына жана жетүү мүмкүн эместигине байланыштуу улам. Ошондой эле, зомбулук тууралуу айтууда адамдар уят сезиминен, коомчулуктун айыптоосунан же өч алуусунан коркуп унчукпай калышат.
Ушундай эле абал Чек арасыз дарыгерлер жардам берип жаткан башка аймактарда да байкалат. Мисалы, учурда 800 миңден ашуун судандык качкынды кабыл алып жаткан Чаддын чыгыш бөлүгүндө да абал ушундай. 2025-жылдын январь айынан бери Адре шаарында уюм 44 зомбулуктан аман калгандарды дарылоого алган, алардын жарымына жакыны балдар болгон. Ал эми Вади-Фира аймагында 94 жабырлануучу дарыланган, алардын 81и 18 жашка чыга элек балдар. Бул фактыларды Чаддын чыгышындагы жана Судандын Дарфур аймагындагы бейтаптар менен аларга жардам көрсөткөн кызматкерлердин күбөлүктөрү да тастыктап турат.
Армиянын офицерлерине жана жоокерлерине:
Силер элге, аялдарга жана балдарга оор абалда турган бул жийиркеничтүү ички кагылышты улантуудасыңар. Бул кагылыш Америка менен Европанын Судан үстүнөн бийлик орнотуп, анын байлыктарын жана калкынын тагдырын көзөмөлгө алуу максаттарына кызмат кылууда. Алар үчүн өлкөнүн бөлүнүп, ар башка күчтөрдүн таасир аймактарына айланышы да көйгөй эмес. Ал эми силер бул аймактар силерге тиет деп жаңылыш ойлоп жатасыңар. Андыктан, адашкан жолуңардан кайткыла, балким ырайымга илинерсиңер.
Судан элине кайрылуу:
Бул айтылгандар силер баштан кечирип жаткан кан төгүлгөн жаңжал башталгандан берки азап-тозоктун бир гана бөлүгү. Бул согуш өлкөнү караңгылык түпкүрүнө түрттү. Зордук-зомбулук, мажбурлап көчүрүү, экономикалык жана коомдук кыйроо мунун баарын өз жаныңарда сезип жатасыңар.
Бул кагылыш силердин жериңерге көз арткан колонизаторлордун жетекчилиги менен жүрүп жатат. Анда эмне үчүн бул кандуу жаңжалды токтотуу, кутулууга аракет кылуу жана бул кутумчулардын тамырын кыркуу үчүн иш алып барбайсыңар? Эмне үчүн Аллахтын шариятын жана жолун үстөм кылууну, мансап же бийлик издебеген, акыйкатсыздыктын алдында баш ийбеген, жалганга баш ийбеген кайраттуу мусулман башкаруучуну жана чынчыл жетекчини алып келүүгө аракет кылбайсыңар? Анткени, ушул гана элди жана үммөттү бириктирет. Аллах Таала айткан:
﴿وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُونِ﴾
«Шек-күмөнсүз (баарыңардын) диниңер – бир дин (атап айтканда Ислам). Мен болсо силердин Раббиңермин, демек, Менден гана корккула!». (Муминун сүрөсү, 52-аят).
Бул биримдик экинчи Пайгамбарлык жолундагы рошид Халифалыкты орнотуу менен гана ишке ашат. Ал бузулган иштерди оңдойт, укуктарды ээлерине кайтарат, байлыкты элге кайтарат жана Суданды мурдагыдай мусулмандардын азык-түлүк кампасы жана Ислам мамлекетинин бекем калканы кылып кайтарат.
Хизб-ут-Тахрирдин Борбордук маалымат бөлүмү
Аялдар бөлүмү
