Пакистан менен Индиянын ортосундагы чыңалуу — Модинин шайлоо куралы жана Пакистан бийлигинин Газага кыянаттыгы үчүн эл алдындагы жоопкерчиликтен качуусу
Билал ал-Мухажир
2025-жылы 22-апрелде Кашмирдеги Бахалгам аймагында куралчан адамдар туристтерге ок ачып, натыйжада 26 адам каза болду. Арасында БАЭ менен Непалдан келгендер да болгон. Бул кол салууну Кашмирдеги каршылык кыймылы өзүнө алып, “бул туристтер жөнөкөй адамдар эмес, чалгын кызматкерлер болчу” деп билдирди. Бирок Пакистан бул айыптоону четке кагып чыкты. Анткени чындыгында, Пакистан да, Индия да Кашмирдеги каршылыкты жок кылуу үчүн өз ара кызматташып келишет жана Пакистан Кашмирдеги каршылыкты колдогондорду куугунтуктап, кылмыш катары карап келет.
Ошого карабастан, Индия бул окуяга Пакистанды күнөөлөп, бир катар көч алуучу чараларды көрдү:
— Пакистандыктарга 48 саат ичинде өлкөдөн чыгып кетүү буйругу берилди;
— Визалар жокко чыгарылып, чек аралар жабылды;
— Эң маанилүүсү — Инд дарыясы боюнча келишимге катышууну токтотту. Бул дарыя Пакистандын суу, айыл чарба жана энергия булактары үчүн өтө маанилүү. Исламабад мындай чечимди “согуш жарыялоо” деп атады. Бул — 1960-жылы кол коюлган Инд дарыясы боюнча келишимден бери болуп көрбөгөн кадам.
Бул кол салуу чыныгы каршылык кыймылы тарабынан жасалганы күмөн, анткени ал Кашмирдеги мурунку күрөш ыкмасына каршы келет. Кол салуу диний жана улуттук өздүк белгилерге карата багытталып, коомдук пикирде терс реакция жаратты. Ошондуктан бул чабуул каршылыктын максаттарына кызмат кылбайт.
Бирок бул окуядан эң чоң пайда көргөн — Индиянын башкаруучу “Бхаратия Жаната Партиясы” (БЖП), тактап айтканда Модинин партиясы. Бул партия башынан эле улутчулдук, тарапкерчилик, жана исламды жек көрүү сыяктуу принциптерге таянган. Ал “Конгресс” партиясынан бийликти диний кастыкты күчөтүү аркылуу тартып алган. Акыркы 20 жылда бул партия хинду элинин эмоциясына таянып, аларды мусулмандарга каршы тукуруп, парламентке, өкмөткө жана жергиликтүү бийликке жол ачкан. Мына ушул улутчул риторика БЖПнын жана Модинин саясий жашоосунун негизги “энергия булагы” болуп келет.
Ушул жагдайда Индиянын борбору Делиде болгон саясий таймашты эстен чыгарбаш керек. Делидеги шайлоодо негизги атаандаштык “Аам Аадми” партиясы менен Модинин башкаруучу “Бхаратия Жаната Партиясы” (БЖП) ортосунда жүрдү. Дели Индиянын эң маанилүү аймактарынын бири, жана географиялык жактан Кашмир менен туташ жайгашкан. Индияда жалпысынан 28 штат жана 8 союздук аймак бар. Ар бир штатта өзүнүн премьер-министри башында турган шайланган өкмөт жана мыйзам чыгаруу жыйыны бар, бул аларга жогорку деңгээлде автономиялык укук берет. Алар коопсуздук, полиция жана жер маселелери боюнча кеңири ыйгарым укуктарга ээ.
Дели расмий түрдө федерация катары классификацияланса да, “улуттук борбордук аймак” макамына ээ болгондуктан өзгөчө статуска ээ.
Бул шайлоолор эки партия үчүн тең өзгөчө мааниге ээ болгон:
- “Аам Аадми” партиясы үчүн:
- Бул партия акыркы жылдары БЖП тарабынан кайра-кайра чабуулга кабылып келген, анын ичинде партия лидери Арвинд Кежривал жана Делидеги башка министрлер кармалган.
- Ошондой эле бул партия Индия боюнча таасири бар саналуу оппозициялык партиялардын бири болуп саналат (башкасы — Индия Улуттук Конгресс партиясы). Индияда көпчүлүк оппозиция партиялары бир гана штатта таасирдүү болуп келет.
- Эгер “Аам Аадми” партиясы Делиде бийликте калса, анда ал улуттук деңгээлдеги негизги оппозициялык күч катары өз позициясын бекемдейт.
- “Бхаратия Жаната Партиясы” үчүн:
- Бул партия 1998-жылдан бери Делиде өкмөт түзүү үчүн эч бир шайлоону утуп кете элек, бул болсо аны бул аймакта бийликтен сыртта калтырып келет.
Ошентип, Модинин партиясынын Индиядагы эң маанилүү аймактардын бирин — Делини утуп алуудагы аракети, жана шайлоочуларды ынандыра турган реалдуу программалардын жоктугу, партиянын бул окуяны уюштурууга же жок дегенде пайдаланууга алып келди. Кол салуу болгон аймакта, адатта коопсуздук күчтөрү көп жайгашкан болсо да, ошол күнү коопсуздук такыр жок болгон — бул болсо чабуул жасоого шарт түзүлгөнүн көрсөтөт.
БЖП буга чейин да улут жана дин аралык кастыкты шайлоо куралы катары колдонуп келген. Бул жолу дагы ошондой ыкма колдонулуп, Кашмирдеги окуяны улуттук деңгээлде резонанс жараткан окуяга айлантуу максаты көздөлгөн. Себеби акыркы шайлоолордо Модинин партиясынын жеңишке жетүү мүмкүнчүлүгү абдан төмөн болгондуктан, чоң масштабдуу окуя зарыл эле. Бул окуя бир гана Делиде эмес, жалпы Индияда элдин назарын бурду.
Башка тараптан караганда, Пакистандын өкмөтү Кашмир элине кыянат кылып, алардын маселесинен жүз үйрүп кеткен бийлик азыр оор коомдук басымга туш болууда. Себеби эл арасында Газадагы мусулмандарды коргоого пакистандык армияны жөнөтүү талабын койгон демонстрациялар жана нааразылык жүрүштөр күч алып жатат.
Пакистан өкмөтү бул Кашмирдеги окуяны пайдаланып, элдин көңүлүн Газадагы кыянаттыктан Индия менен болгон “сырткы коркунучка” буруп жиберүүгө аракет кылууда. Бул аркылуу алар элдин ачуусун басып, армиянын аракетсиздигин жаап-жашырууну көздөп жатышат.
Натыйжада:
Бул окуя АКШга берилгендигин көрсөтүп келген эки мамлекет — Индия менен Пакистандын — ортосундагы “орток кызыкчылыкка” айланды. Экөө тең бири-бирине “от чачкан” билдирүүлөрдү берип, эл алдында каарман көрүнүүгө аракет кылышууда. Бирок бул сөздөрдөн реалдуу эч бир согуштук аракет чыккан жок, жана аймактык шайлоолор өткөнүнө он күндөн ашса да, бир да чыныгы жооптук чара көрүлбөдү.
Эгерде Пакистан бул окуя боюнча Индия менен бирге иш кылбаганда, анда бул окуяны бардык тынчтык жана нормалдашуу келишимдерин жокко чыгаруу үчүн сонун мүмкүнчүлүк катары пайдаланмак. Ал Жаму жана Кашмирди бошотуу үчүн аскерий кадамдарга барып, бул аймакты Пакистанга кошуп алууга аракет кылмак. Айрыкча азыркы учурда Батыш менен Кытай бири-бири менен тирешип жаткан шартта бул ишке ашуусу реалдуу болмок.
Бирок мунун баары болбой жатат, себеби бийликте үммөттүн маселелерине чыккынчылык кылган, коркок жана саткын жетекчилер отурат. Алар Кашмир маселесин да, Палестинадагы Мубарак Жерди да коргой алышкан жок.
Ошондуктан, Пакистан армиясындагы чыныгы ыймандуу адамдар бул чыккынчы жетекчилерди тазалап, Хизб ут-Тахрирге нусрат бериши керек. Анткени бул партия өлкөнү, элди жана өзөктүк куралдуу армияны башкарып, Ислам жерлерин баскынчылардан бошотууга, жана инд субконтинентинин баарын кайра Исламга кайтарууга жөндөмдүү.
Аллахтын уруксаты менен бул нерсе жакын арада ишке ашат. Ал эми чыныгы аскерлерге тийиштүү нерсе — Аллах Таала аларга жүктөгөн милдетти аткаруу, жана Индияны бөгөттөп, аны жеңүүнүн сообуна жана үммөттүн урматына жетүү.
Пайгамбарыбыз ﷺ мындай деген:
«عِصَابَتَانِ مِنْ أُمَّتِي أَحْرَزَهُمُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ: عِصَابَةٌ تَغْزُو الْهِنْدَ، وَعِصَابَةٌ تَكُونُ مَعَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ عَلَيْهِ السَّلَامُ»
«Үммөтүмдүн эки тобун Аллах Тозоктон сактап калат: бирөөсү — Индияга каршы согушка аттангандар; экинчиси — Иса ибн Мариям менен чогуу болуучулар.» (Имам Ахмад риваяты)
