Дүйнөлүк банк CASA-1000 долбоору үчүн Кыргызстанга 18,3 млн доллар бөлөт
Дүйнөлүк банк Борбор Азия – Түштүк Азия электр энергиясын өткөрүү жана соодалоо долбоору (CASA-1000) үчүн Кыргызстанга кошумча 18,3 млн АКШ долларын бөлөт. Бул тууралуу банктын расмий сайты кабарлады.
Маалыматка ылайык, каражат 50 жылдык мөөнөт менен кредит катары берилет. Мунун алдында Дүйнөлүк банк Кыргызстандагы Камбар-Ата-1 ГЭС долбоорунун техникалык-экономикалык негиздемесин иштеп чыгууга 5 млн доллар бөлөөрү маалым болгон
Белгилей кетсек, “CASA-1000” Кыргызстан менен Тажикстандан Ооганстанга жана Пакистанга электр энергиясын экспорттоо багытында ишке ашып жаткан долбоор. Анын баштапкы этабын бир нече эл аралык донорлор 2014-жылы жактырган жана чечим 2018-жылдан баштап күчүнө кирген. 2016-жылы президент Алмазбек Атамбаев CASA-1000 долбоорун аткаруу боюнча мыйзамга кол койгон. Ага ылайык, курулушту ишке ашыруу үчүн Кыргызстан Эл аралык өнүктүрүү ассоциациясынан 38,25 миллион доллар, Европа инвестициялык банкынан 70 миллион евро жана Ислам өнүктүрүү банкынан 50 миллион доллар кредит алмак. Долбоордун жалпы наркы 1,17 млрд долларга бааланган. Тажикстан долбоордун алкагында өз аймагында курулчу линияларды 2016-жылы салып баштаган. Кыргызстандагы линиялардын курулушу 2021-жылдын апрелинде жанданган. Долбоордун алкагында Кыргызстандын ичинде электр тармактар комплекси модернизацияланып, жалпы узундугу 456 чакырымды түзгөн жогорку чыңалуудагы (500 кВ) электр өткөрүүчү линия курулат жана ал Тажикстандын чубалгыларына барып туташат, Тажикстандын линиясы андан ары Ооганстанга жана Пакистанга кетет. Кыргызстан долбоорду 2025-жылдын мартына чейин бүтүрүшү керек.
Эл аралык каржы уюмдар аталган долбоорду колдоо менен аймакты Орусия таасиринен тартып алууну максат кылат. Анткени, аймактагы байлыктар ач көз ири державалардын Орто Азияда таасир талашууларын арттырып баратат. Ооганстанда мындан ары туруктуулук ишке ашса жана Талибан АКШ баштаган эл аралык саясатка кошула турган болсо, Ооганстан Орто Азиядан келген мунай жана кен байлыктарга коридор болуп калмакчы. Башкача айтканда, Орто Азиянын миңдеген тонна алтын жана башка баалуу металдары, чалкып жаткан газ жана мунай запастары Ооганстан аркылуу ташылмакчы. CASA-1000 долбоору ишке ашса, Кыргызстан менен Тажикстандан экспорттолгон электр энергия Ооганстан жана Пакистандагы табигый байлыктарды казууга жана ташып кетүүгө колдонулат.
CASA-1000 түпкүлүгүндө Американын долбоору болуп эсептелет. Ошондуктан, эл аралык каржы уюмдар Орто Азиядагы эң ири ГЭСке айланган “Рогун” ГЭСинин курулушун да каржылашууда.
“CASA-1000” долбоорунан негизги максат, Афганистан аркылуу Пакистанга узатыла турган энергиянын көбү ошол аймактагы табигый байлыктарды кайта иштеп чыга турган, батыштык колонизаторлорго кызмат кылган завод жана фабрикаларды иштетүүгө каратылган. Даяр продуктылар кемелер аркылуу ташылып кетет, андан түшкөн үлкөн пайдалар болсо чет элдик империалисттердин капчыгын кампайтат.
Жыйынтыктап айтканда, Батыш колонизатор мамлекеттери Орто Азия мамлекеттеринин табигый байлыктарына таянуучу долбоорлорду иштеп чыгуу аркылуу алардан өнүмдүү пайдаланууда. Алар регионго карата кандай долбоор иштеп чыкпасын, баары бир булардын пайдасы Орто Азия калктарына да, Түштүк Азия калктарына да тийбеген жана тийбейт дагы.
Кыргазстан маалымат бөлүмүнүн мүчөсү Мумтаз Маверанахрий
