بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Иорданиядагы саламаттыкты сактоо системасы – кризис жана чечимдер
Иорданияда саламаттыкты сактоо тармагында ондогон жылдардан бери токтобой келе жаткан кризистердин тушунда Хизб-ут-Тахрир–Иордания маалымат бөлүмү тарабынан жарыяланган билдирүүдө мындай делет:
- Мамлекеттик ооруканалардын оор ахвалы шек-күмөнсүз бүткүл Иордания калкына камкордук кылууда, өзгөчө саламаттыкты сактоо жаатында кызмат көрсөтүүдө мамлекет бүтүндөй кайдыгер экенин, анын катарында, илимдин өнүгүүсү менен шайкеш кызматтарды көрсөтүүдө жана өнөкөт ооруларды дабалоодо жана дарык-дармектерди жеткирип берүүдө кудуретсиздигин дагы бир жолу тастыктады.
- Медицина – инсандар ар дайым муктаж болгон кызыкчылык жана зарылдык. Мисалы, Набий ﷺ мусулмандарга дабаланууну буйруган жана Аллах эч бир ооруну дабасыз жаратпаганын үйрөттү. Бул буйрук жана үйрөтүү ушуга далалат кылат – адамдарды дабаланууга жана дары-дармекте шыпаа касиетин жараткан Аллахтын уруксаты менен дарттан тазаланууга үндөөдө.
- Шариатта саламаттыкты сактоо мамлекеттин жана түздөн-түз халифанын жоопкерчилигине кирет. Расулуллах ﷺ айтат:
«الإِمَامُ رَاعٍ وَهُوَ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ»
«Имам-халифа – камкор-башкаруучу жана кол астындагыларга жоопкер». (Бухарий риваяты).
Саламаттыкты сактоо – жарандын негизги муктаждыктарынын бири. Расулуллах ﷺ айтат:
«مَنْ أَصْبَحَ مِنْكُمْ مُعَافًى فِي جَسَدِهِ، آمِناً فِي سِرْبِهِ، عِنْدَهُ قُوتُ يَوْمِهِ، فَكَأَنَّمَا حِيزَتْ لَهُ الدُّنْيَا»
«Силерден кимде-ким өз үйүндө кадыржам, сак саламат абалда таң аттырса жана бир күндүк жегилиги болсо, бүткүл дүйнө ага берилиптир». (Тирмизий жана Ибн Мажа риваяты).
- Ислам жарандарга бирдей кароону буюрду. Мамлекет адамдардын иштерине камкордук көрсөтүүдө жарандыгы бар адамдар менен жарандыгы жок адамдарды бөлбөйт, алардын динине да, жынысына да, улутуна да, жашына да, жашаган жерине да маани бербейт.
- Ислам мамлекетинде саламаттыкты сактоо боюнча административдик система медициналык кызматтарды көрсөтүүдө жана дабалоодо жөнөкөйлүк жана ыкчамдыкка негизделет. О.э. бул система башкарууга жоопкер кишилердин тажрыйбасына таянат. Бул жалпы кызыкчылыктарды жүзөгө чыгаруудан алынган. Себеби, ар кандай кызыкчылыктын ээси анын бат жана толук жүзөгө чыгышын каалайт. Имам Муслимдин сахихинде риваят кылынган хадисте Расулуллах ﷺ айтат:
«إِنَّ اللَّهَ كَتَبَ الإِحْسَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ، فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَةَ، وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَ، وَلْيُحِدَّ أَحَدُكُمْ شَفْرَتَهُ فَلْيُرِحْ ذَبِيحَتَهُ»
«Аллах ар бир нерседе жакшылык кылууну буюрган. Демек, өлүм (жазасын) колдонуп жатканыңарда да чырайлуу ишке ашыргыла. Жаныбарды сойсоңор да чырайлуу сойгула. Бириңер бычакты кайрап, курмандыгын кыйнабасын».
- Мамлекет жарандарга – өзүлөрүнүн каражатына дабаланууга кудуреттүү бай болобу же дабаланууга кудуреттүү эмес жакыр болобу, айырмасыз – акысыз медициналык кызмат көрсөтөт. Себеби, саламаттыкты сактоо бай жана жакыр ар кандай инсандын негизги муктаждыгы.
- Мындай акысыз кеңири көлөмдүү медициналык кызматтын мамлекеттин казынасына оор келишине каралбайт. Саламаттыкты сактоо проблемасы экономикалык проблема эмес, инсан проблемасы катары каралат, максат жарандарга эң чырайлуу жана эң жетик медициналык кызмат көрсөтүү болот. Максат мамлекетти этиятто же ресурстарды үнөмдөө болбойт.
- Саламаттыкты сактоо – зарыл муктаждык. Аны камсыздоо Умматтын маанилүү кызыкчылыгы деп каралат, анын жоктугу Умматка коркунуч туудурат. Ошондуктан, Ислам мамлекети саламаттыкты сактоо тармагында мамлекеттер арасында биринчи орунда турушу керек. Саламаттыкты сактоо үчүн зарыл ыкма жана каражаттарды жаңылап туруу үчүн илимий жана майнаптуу тажрыйбага ээ дарыгерлер, профессорлор жана адистер тобун жаратуу, аларга илимий изилдөөлөрү жана инновациялары үчүн максималдуу мүмкүнчүлүктөрдү камсыздоо зарыл. Ислам мамлекети саламаттыкты сактоо тармагын көзөмөлүнө алышы жана камсыздашы керек.
Саламаттыкты сактоо жана Уммат кызыкчылыктарын камсыздоо саясаты жөнүндө Хизб-ут-Тахрирдин көз караштары мына ушундай. Бул болсо, Хизбдин Уммат менен биргеликте тикелөөгө аракет кылып жаткан жана жакында Аллахтын уруксаты менен шексиз тикелене турган Халифалык мамлекетине даярдыгын көрсөтөт.
﴿قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾
«Айткын: “Ушул Менин жолум, Мен Аллахка даъват кылам, Мен жана мени ээрчигендер анык ишенимге ээбиз, Аллахты аруулайм, мен мушриктерден эмесмин”» [12:108]
Роя гезити, №436, 2023-жыл, 29-март.
