Хизб-ут-Тахрир амири аалым Ато ибн Халил Абу Раштанын «Фейсбук» колдонуучулары тарабынан берилген суроолорго жооптору (фикхий)
Kareim Siamдын хавл жөнүндөгү суроосуна жооп
Суроо:
Ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух
Хавл бул жыл да, жыл эсеби да эмес. Ал экөөсүнөн айырмаланып, 10 айды түзөт. Аллах Тааланын:
وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا
«Аны (боюнда) көтөрүү жана аны (сүттөн) ажыратуу (мөөнөтү) отуз ай» [46:15]
деген аятына ылайык хавл мына ушундай. Эгер, отуз айдан тогуз ай кош бойлуулук убагын алып салсак, жыйырма бир ай калат т.а. бир хавл он жарым айга барабар экени ачыкталат. О.э. Аллах Тааланын ушул каламы:
يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ
«Толук эки хавл эмизишет» [2:233]
Т.а. төрөгөндөн кийин жыйырма бир ай дегени. Демек, зекет да ар он жарым айда болот жана бул ар жети жылда сегиз ирет зекет беришибизди түшүндүрөт.
Жооб:
Ва алайкум ассалам ва рохматуллохи ва барокатух.
Чамасы, сурооңузду Ислам саламы менен баштоого убактыңыз жетпеген көрүнөт! Кандай болбосун, макул, сиздин ордуңузга өзүбүз саламды коюп, жообубуздан мурда алик алып коё бердик! Акыры, саламга бакылдык кылбашыңыз жакшы эмеспи, эй Карим?!
Сурооңузга эки сабабтан улам жооп бербеймин деген фикир келген эле. Биринчиси, жыл маанисиндеги хавл «حول» лугатта да, шариятта да сабит нерсе. Экинчиси, сиз жооб алуу үчүн суроо бербей жатасыз. Сиз өзүңүзгө «хавл он жарым айды түзөт» деп чечип алгансыз жана анын үстүнө – суроодо келгендей – ибадат т.а. зекетти белгилеп алгансыз!
Бирок, бул маселени ар тараптуу ойлонуп көргөн соң, сурооңуз кээ бир инсандарды чалгытып койбошу үчүн жооб берүүнү туура деп чечтим. Аллахтын тавфики менен, кеп мындай:
Биринчиден: лугатта хавл «حول» мааниси жыл же жыл эсеби деп келет. Бул сөз абдан белгилүү болгондуктан айрым энциклопедияларда хавлга түшүндүрмө берилбестен эле жыл же жыл эсеби деп келген. Кудум бул сөз бардык адамдар тарабынан моюнга алгандай! Хавл «حول» сөзүнүн мааниси жөнүндө айрым лугаттардан үзүндүлөрдү көрсөтүп өтөмүн:
- «Лисанул араб»: «حول» сөзү «عام» жыл маанисин түшүндүрүп… анын көптүк мааниси «أعوام» болот.
- «Сихаху тажил лугат ва сихахул арабийя»: Хавл «حول» сөзү жыл маанисин билдирет.
- «Комусул мухит»: «حول» сөзү жыл маанисин билдирет. «حول» сөзүнүн көптүп мааниси: أحْوالٌ, حُؤولٌ, حُوُولٌ.
- «Тажул урус»: Хавл «حول»: өзүнүн өзгөрүшү, күндүн айлануусу жагынан алганда жыл маанисин түшүндүрөт.
- «Комусул фикхий»: «حول» сөзү жыл маанисин түшүндүрөт.
Экинчиден, Куръани Карим ачык-айкын арабча сөз болуп, ал араб тилинде тафсир кылынат, ушул сабабтан улам тафсирлерде минтип келген:
- Тафсири Табарий – Жамиул баян Т Шакир (5-31):
Абу Жаъфар айтат: «Аллах Тааланын ﴿حَوْلَيْنِ﴾ сөзү эки жыл дегенди түшүндүрөт. Мага Мухаммад ибн Амр хадис риваят кылган: Бизге Абу Асим Исадан, ал Ибн Абу Набихтен, ал Мужахидден хадис риваят кылды,
وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ
«Энелер балдарын толук эки хавл эмизишет» [2:233]
деген эки хавл эки жылды билдирет».
- Зажжаждын «Маанил Куръан ва эърабуху» (1\312):
حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ «толук эки хавл» – бала төрөлгөн күндөн баштап, эмчектен чыккан чейинки жыйырма төрт ай.
Тафсири Багавий – Таййиба (1-277):
حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ «толук эки хавл» т.а. эки жыл. Бул «Камал»да да айтылган.
Үчүнчүдөн: Эми сиз ушул:
وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا
«Аны (боюнда) көтөрүү жана аны (сүттөн) ажыратуу (мөөнөтү) отуз ай» аятын айтып, кийин кош бойлуулук 9 ай болот, бул 9 ай алынган соң 21 ай калат деп:
وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ
«Энелер балдарын толук эки хавл эмизишет. (Бул хукм) эмизүүнү толук кылмакчы болгон адамдар үчүн», аятында айтылган эки хавл 21 айды түзөт деген сөздөрүңүзгө келсек, сиз түшүнүүдө жана өлчөөдө жаңылышкансыз! Сиз кош бойлуулук мөөнөтүн тогуз ай гана болот деп ойлогонсуз, бул болсо туура эмес. Себеби, кош бойлуулук мөөнөтү алты ай, жети ай, сегиз ай жана тогуз ай болот. Бирок, хавл 12 ай болушу анык-сабит. Ошондуктан, ушул эки аяттын тафсири мындай болот:
وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ
«Энелер балдарын толук эки хавл эмизишет» аяты, энелер толук эки жыл (24 ай) эмизишет деген маанини билдирет жана:
وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا
«Аны (боюнда) көтөрүү жана аны (сүттөн) ажыратуу (мөөнөтү) отуз ай» аяты, кош бойлуулуктун эң аз мөөнөтү алты айды түзөт, анткени, эмизүүнү толук кылуу т.а. 24 айда аягына жетет. Демек, эң аз кош бойлуулуктун убагы 30-24=6 ай болот. Бул бардык фукахалар арасында белгилүү болуп, бул туурасында ихтилаф кылышпаган.
Төртүнчүдөн: Ошентип, сиз түшүнүү жана өлчөөнү жакшы жүргүзбөгөнсүз, натыйжада, өзүңүз сабит-анык хавлды өзгөртүп алгансыз, кийин ушул өзгөртүп алганыңызды сабит-анык кош бойлуулук мөөнөтү деп алгансыз! Акыбетте, аятка тескери маани берип, хавл он жарым айды түзөт деген тыянак чыгаргансыз. Бул жаңылыштык гана болуп калбастан, адашуу дагы!
Маселе айкындашкан болсо керек деп ойлоймун… Аллах сизди иштериңизде рушд-хидаятка баштасын.
Боордошуңуз Ато ибн Халил Абу Рашта
10-жумадус-саний, 1438-х.
9-март, 2017-м.
