Халифалык мамлекетинде саламаттыкты сактоо саясаты

Бисмиллахир рохманир рохиим

Адамдардын саламаттыгын сактоо профилактикасы

Жугуштуу болбогон оорулар үчүн топографиялык текшерүүлөр – экинчи даражалуу профилактика

Топографиялык текшерүү – бул оорунун белгилери болбогон адамдарда ооруну аныктоо максатында жалпы калк үчүн өткөрүлө турган текшерүү (топографиялык анатомия – анатомиянын адам органдарынын кандай жайгашкандыгын о.э. кан тамырларына, нервдерге байланышын үйрөнүүчү бөлүм). Адаттагы медициналык кароодон айырмалуу түрдө, топографиялык текшерүү эч кандай оорунун белгилери болбогон адамдарда өткөрүлөт. Бирок, бул текшерүү ыйгарым-укуктуу саламаттыкты сактоо бөлүмү “ушул текшерүү жашыруун ооруларды аныктоого жардам берет” деп эсептеген абалда гана  ишке ашырылат.

Ал эми топографиялык текшерүүлөрдүн максатына келсек, ал коомдогу ооруну эрте аныктоодон турат. О.э. бул текшерүү оорунун кыйынчылыгын азайтууга жана дарылоонун ийгилигин ашырууга мүмкүнчүлүк жаратат. Мисалы, жаңы төрөлгөн бөбөктөр үзгүлтүксүз “feniketonuriya” (PKU) үчүн сыноодон өткөрүлүшөт. Бул азыктык аралашуусуз аклий алсыздыкка алып бара турган абал. Бул аркылуу көптөгөн бөбөктөрдүн өмүрүн сактап калууга мүмкүнчүлүк пайда болот.

Халифа саламаттыкты сактоо башкармалыгынын адистери менен кеңешкен абалда, ушул топографиялык текшерүү программалары ыктыярдуу же мажбурий болушу тууралуу чечим кабыл алат.  Калк мындай текшерүүдөн өтүүгө мажбурланбайт. Болгону, эгер “адамдардын текшерүүдөн өтүүнү четке кагышы натыйжасында башка адамдарга да зыян жетет” деген коркунуч болсо, мындай абалда

لا ضرر و لا ضرار

“Зыян жеткирүү да, зыян көрүү да жок ”, деген хадис, шаръий коида негизинде зыянды жоюу үчүн адамдар кароодон өтүүгө мажбурланышат.

Ооз жана тиштердин саламаттыгы

Ооз көңдөйү саламаттыгынын дүйнөлүк программалары “ооз көңдөйү саламаттыгы умумий саламаттыктын ажырагыс бир бөлүгү болуп, бул жашоонун сапатын белгилөөчү фактор” экендигин баса белгилешет. Ооз, бүйлө жана тиш оорулары кеңири жайылган көйгөй болуп эсептелет. Өнөржайы өнүккөн ири мамлекеттердеги мектеп окуучуларынын 60-90 % жана чоңдордун да ири бөлүгүнүн тишинде кариес бар. Кудум ушундай абал бүйлө ооруларына да тиешелүү. Тиш оорулары азап жана ооруларга алып барат. О.э. ал сүйлөөгө жана анын жакшылыгына таасирин тийгизет. Ооздун жытын бузат жана адамдын чырайын өзгөртөт. Мындан тышкары, ал чайноо жана тамактанууда көйгөйлөрдү пайда кылат. Ислам ооздун саламаттыгына жана анын тазалыгына көңүл буруп, аны сактоого чакырат. О.э. муну Аллах Тааланын ыраазылыгына жетүүгө байланыштырды. Расулуллах с.а.в. Ахмад, Нисаи, Ибн Мажжа, Ибн Хазима риваят кылган жана Нававий сахих деген хадисте айтат:

السِّواكُ مَطهَرةٌ للفَمِ، مَرْضاةٌ للرَّبِّ

“Мисвак оозду тазалайт жана Жаратуучуну ыраазы кылат”.

Расулуллах с.а.в. дагы айтат:

لولا أن أشُقَّ على أمَّتي لأمَرتُهم بالسِّواكِ مع كلِّ صلاةٍ

“Эгер  үммөтүмө оор болуп калат деп чочулабаганымда, ар бир намаздын алдында мисвак колдонууну милдет кылар элем”. Бухарий жана Муслим риваяттары.

لولا أن أشُقَّ على أمَّتي لأمَرتُهم بالسِّواكِ عند كلِّ وُضوءٍ

“Эгер  үммөтүмө оор болуп калат деп чочулабаганымда, ар бир намаздын алдында мисвак колдонууга буюрат элем”. Бухарий риваяты. Бүгүнкү күндө мусулмандар арасында даарат учурунда мисвак колдонуу кеңири жайылууда. Хадистер Ислам дини пайда болору менен өздүк гигиенага, оозду таза сактоо үчүн мисвактын ролуна кандай маани бергендигине ишара кылат. Риваяттарга караганда, Расулуллах с.а.в. өлүм төшөгүндө жатканда жубайынан тиштерин мисвак менен тазалап коюуну суранды жана бул иш Расулуллах с.а.в.дын бул дүйнөдө кылган эң акыркы иши болду. Ушундай болгон соң, анан кантип тиштердин саламаттыгын жана ооз көңдөйү саламаттыгын сактоо Халифалык мамлекетинин саламаттыкты сактоо саясатындагы эң негизги бөлүк болбосун!

Чындыгында, Ислам мусулмандан жамаат намазына – жагымсыз жыт менен боордошуна азар бербеши үчүн – сарымсак жана пияз жеп баргандан кайтарды. Бухарий риваят кылган хадисте Расулуллах с.а.в. айтат:

مَنْ أَكَلَ ثُومًا أَوْ بَصَلًا فَلْيَعْتَزلْنَا، أَوْ فَلْيَعْتَزلْ مَسْجدَنَا

“Кимде-ким сарымсак же пияз жеген болсо, бизден четте турсун, же мечитибизден да четте турсун”. Ооз жана тиштерге көңүл бурбастык алардын жыты бузулушуна жана табигый түрдө бул жыттан мусулмандарга азар жетишине алып барат.

Халифалык мамлекети жаш балдарды акысыз стоматология менен камсыздашы керек. Мамлекет маал-маалы менен бардык жарандардын, айрыкча, тиштердин саламаттыгын күзөтүү, оорулардын жана эрте чиришинин алдын алуу, дарылоо үчүн мектеп таалиминин түрдүү баскычтарындагы балдардын ооз көңдөйүн текшерип турушу керек. О.э. Халифалык мамлекети алгач Исламдын тийиштүү өкүмдөрүн үйрөтүү аркылуу, андан соң адамдарга ооз көңдөйү жана тиш саламаттыгынын мааниси о.э. аны кантип сактоо жөнүндөгү маалыматтарды камтыган массалык маалымат компаниялары аркылуу, ооз көңдөйүнүн гигиенасы жана тишти сактоонун маанилүүлүгүн үйрөтүүгө көңүл бурушу керек. Тиштерди сактоо жана алардын оорушу деңгээлин азайтуу саясатын колдонушу керек.(уландысы бар).