Турак жай жана автоунааларды камсыздандыруу жаизби?

Турак жай жана автоунааларды камсыздандыруу жаизби?

 Белгилүү болгондой, 7-февралдан бардык түрдөгү автоунаалар жана кыймылсыз мүлктөрдү милдеттүү камсыздандыруудан өткөрүү жөнүндөгү мыйзам күчүнө кирет. Негизи бул мыйзам 2016-жылдын 7-февралынан баштап күчүнө кириши керек эле. Бирок, бул мыйзам элдин нааразылыгы себептүү кийинкиге жылдырылган. Бир аптадан соң күчүнө кире турган мыйзамда кыймылсыз мүлктөр өкмөткө караштуу компаниялар тарабынан камсыздандырылыса, автоунаалар жеке менчик 10 компаниянын бири менен келишим түзүшү керек болот. Камсыздандыруудан өтпөгөн жарандарга 1000 сом өлчөмүндө штраф салынат. Бирок, бул жолу да мыйзамдагы кемчиликтер жана жарандардын нааразылыгы себептүү штраф салуу мөөнөтү 2019-жылдын август айына чейин кечиктирилди. Мыйзамгва ылайык, камсыздандыруу компаниялары зыянга учураган кыймылсыз мүлккө 1 000 000 сомго чейин, ал эми автоунааларга кырсыкка учураганда 550 000 сомго чейин төлөп беришет.

 Адаттагыдай эле бул жолу да бийлик мыйзамды күчүнө киргизүүдөн мурда элдин материалдык абалын, жашоо деңгээлин эсепке албады. Бүгүнкү күндө Кыргызстан калкынын абалы начар, эл негизинен чет өлкөдө иштеп жүргөн мигранттар которгон акча менен оокатын өткөрүп жатат. Айрыкча, айыл жерлериндеги адамдардын жашоосу жакшы эмес. Карапайым калктын ушундай кыйын абалын көрүп-билип туруп, калкты талап-тоноо максатында ушундай мыйзамдарды кабыл алуусу бийликтин чыныгы жүзүн көрсөтүп турат. Баарыбызды оор экономикалык абалдар күтүп турат. Бул экономикалык кризиске ушул бийлик жоопкер.

 Мындан тышкары, учурдагы бийлик – мурункулар сыяктуу эле – коррупцияга батып калган. Ошондуктан, камсыздандыруу тармагын да көзөмөлдөй албайт. Өкмөттүн алсыз абалынан пайдаланып милдеттүү камсыздандырууну киргизмекчи болуп жаткан чиновниктер ушул аркылуу өтө чоң экономикалык “афера” пландаштырып койгон болушу мүмкүн.

 Кыргызстан калкынын негизги бөлүгү мусулмандар болгондуктан, алар үй-жай, автоунаа жана башка нерселерди камсыздандыруу жаизби же жокпу ошону билип алышы важиб. Себеби, биз ар бир ишибизде шаръий өкүмгө байланууга буюрулганбыз.

Исламда камсыздандыруу арам болуп, өз мүлкүн ыктыярдуу түрдө камсыздандырган адамдар күнөөкөр болушат.

 Хизб ут-Тахрирдин “Исламдагы экономикалык түзүм” китебинде төмөнкүдөй келген;

 “Кепилдикке алуу жоопкерчиликти жоопкерчиликке кошуу экенине да, мойнунда анык бар болгон акыны т.а. милдеттенменин гана кепилдикке алынышына да, бул иште кепилдикке алуучу, кепилдикке алынуучу жана кепилдик берилүүчү болушу шарт экендигине да, бул иштин эвазсыз кылынышына да, кепилдикке алынуучу жана кепилдик берилүүчүнүн белгисиз болушу мүмкүндүгүнө да ачык далил бар. Ал Абу Давуддун Жобирден кылган мына бул рыбаяты:

«كَانَ رَسُولُ اللهِ r لاَ يُصَلِّى عَلَى رَجُلٍ مَاتَ وَعَلَيْهِ دَيْنٌ، فَأُتِىَ بِمَيِّةٍ فَقَالَ: أَعَلَيْهِ دَيْنٌ؟ قَالُوا: نَعَمْ دِينَارَانِ. قَالَ: صَلُّوا عَلَى صَاحِبِكُمْ. فَقَالَ أَبُو قَتَادَةَ الْأَنْصَارِىُّ: هُمَا عَلَىَّ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: فَصَلَّى عَلَيْهِ رَسُولُ اللهِ r، فَلَمَّا فَتَحَ اللهُ عَلَى رَسُولِ اللهِ r قَالَ: أَنَا أَوْلَى بِكُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ نَفْسِهِ. فَمَنْ تَرَكَ دَيْنًا فَعَلَىَّ قَضَاؤُهُ، وَمَنْ تَرَكَ مَالاً فَلِوَرَثَتِهِ»

«Пайгамбар r мойнунда карызы бар майитке жаназа окубас эле. Бир майит алып келинди. Пайгамбар r: «Анын мойнунда карызы барбы?» – деди. «Ооба, эки динар» дешти. Ал киши: «Досуңарга өзүңөр жаназа окугула», – деди. Ошондо Абу Катода Ансорий: «Я Расулулла, ошол эки динар менин мойнума», – деди. Ошондон кийин Пайгамбар r жаназаны окуду. Алла ал кишиге фатх-жеңиш берген соң: «Ар бир момунга өзүнөн көрө мен акылууракмын. Ким карыз калтырып кеткен болсо, аны үзүп коюу менин мойнума, ким мал калтырып кеткен болсо, ал мураскоруна», – деди». Бул хадисте Абу Катода карыз берген кишиге төлөнүшү керек болгон малиявий акыны өтөөдөгү (милдеттенмени аткаруудагы) майиттин жоопкерчилигине өз жоопкерчилигин кошуп жатат. Анда кепилдикке алуучу, кепилдик берилүүчү, кепилдикке алынуучунун бардыгы ачык көрүнүп турат. Ал кепилдикке алуу моюндагы милдеттенмени эвазсыз аткаруу экенин да көрсөтүп жатат. Кепилдикке алынып жатканда кепилдикке алынуучу т.а. майит да, кепилдик берилүүчү т.а. карыз берген киши да белгисиз экендиги көрүнүп турат. Демек, хадис кепилдикке алуу дурус болушунун жана түзүлүшүнүн шарттарын өз ичине алып жатат.

Ушуга негизделип, өмүрдү болобу, товарды болобу, мүлктү болобу, башканы болобу, сугурта кылдыруунун бардык түрү шаръан арам. Анткени, анын бүтүмү шаръан батыл. Сугурта компаниясынын бүтүм талабы менен бере турган ахды да шаръан батыл. Ушуга караганда, ушул бүтүм жана ушул ахд аркылуу алынган мал нашаръий жол менен табылган киреше эсептелип, аны жеш арам…”

 Абдурахман