(«Исламий жашоону кайрадан баштоонун шаръий тарыйкаты» китебинен).
Исламий жашоону кайрадан баштоонун шаръий тарыйкаты (11-бөлүк)
Үчүнчү баскыч: Хукм-башкарууну колго алуу жана мамлекетти куруу
Бул баскыч, бир караганда, биринчи номурдун жарыясы, халифалык тикеленгенин жарыя кылуу менен капыстан баштала турган болуп көрүнсө да, түпкүлүгүндө ал иртикааз нуктасынан, кийин мамлекетти куруу жана даъватты жеткирүүдөн башталат.
1) Иртикааз нуктасы: иртикааз нуктасы ушундай бир мекен болуп, бул мекенде коом мамлекет курулушуна жарактуу болот. Иртикааз нуктасы ушундай бир өлкө болуп, ал өлкөнүн калкы хизб пикирлерине жана нусрат талабына ыктаган болот. Бул өлкө калкынын баары же калк арасындагы күчтүү топ хизбди хукм-башкарууга жеткирүү үчүн нусрат берет. Анткени, умумий аң-сезимден келип чыккан раъйи ъамманын натыйжасы болгон жалпы элдин колдоосунун жалгыз өзү хукм-башкарууга жеткире албайт. Хукм-башкарууну хизбдин колуна тапшыруу үчүн Аллах жолунда өлүмгө да даяр болгон маддий күч гана хизбди хукм-башкарууга жеткирүүгө кудуреттүү болот. Экинчи акаба байъатында Расулуллах с.а.в. га согуш байъатын берген ясрибдик ансорлордо дал ушундай күч болгон. Ошол байъатта минтип келет;
وعلى ان تنصروني فتمنعونني اذا قدمت اليكم مما تمنعون منه انفسكم وازواجكم و أبنائكم و لكم الجنة. فقمنا نبايعه
“…. Мага нусрат беришиңер, кийин, эгер мен силерге келсем, мени да өз жаныңарды, аялдарыңарды жана перзенттериңерди коргогон нерседен коргошуңар жана мунун акысына силерге жаннат эшиктери ачылышы негизинде мага байъат бересиңер”. Андан кийин биз Расулуллах с.а.в.га байъат берүү үчүн турдук”. Ахмад риваяты.
Иртикааз нуктасы ушундай бир мекен жана кырдаал болуп, бул мекен жана кырдаал экинчи акаба байъатынан кийин Расулуллах с.а.в. Мединада мамлекет курганга чейинки мекен жана кырдаалга окшойт. Авс жана Хазраждан болгон ансорийлер Расулуллах с.а.в. жана сахабалары үчүн коргоо жана нусратты кепилдеп коюшкан эле. Алар Расулуллах с.а.в. га кубанычта да, кайгыда да кулак салып, итаат кылууга т.а. хукм-башкарууга – Расулуллах с.а.в. аларга Аллахтын өкүмү менен өкүм жүргүзүшүнө – байъат беришкен.
Кээде бул нукта бийликтеги топтордун нусрат ээлерине басым өткөрүшү же нусрат ээлери нусрат берүү пикиринен кайтышы себептүү хукм-башкаруу колго алынбай туруп капыстан жок болуп калат. Бул тафаъул баскычынан хукм-башкарууну колго алуу баскычына өтүү алдында хизбде да жүз берип туруучу абал. Мындай абалда хизбдин тезинен иртикааз нуктасын жүзөгө келтириши мүмкүн болгон иштерди аткара башташы керек болот. Нусратты талап кылууга жана нусратты берүүгө ылайык келе турган мухит – бул хизб райъларын умумий аң-сезимден келип чыккан раъйи амманы (афкори ъамма) жарата турган мухит. Мындай мухитти Расулуллах с.а.в. дын хижратынан мурун Мусъаб ибн Умайр Мединада пайда кылган эле. Ошондо Үммөт өзү ыйман келтирген мабдаънын колдонулушун талап кылып калат жана буга даъват кылып жаткан хизбди өз кучагына алат.
Мамлекет курулушу үчүн жарактуу болгон мындай мекенде жогоруда айтылгандай мухит болушуна кошумча түрдө мамлекетти кубаттап тура турган бардык факторлор да болушу керек. Бул факторлордун эң негизгиси – мамлекет орнотулуп, ал бутка турушу, өсүп өнүгүшү үчүн мусулмандар мамлекетти коргоп алууга жетиштүү болгон алардын күч-кубаты. Себеби, ал мамлекет экономикасы, аскерий күчү, географиялык жайгашуусу жана калкынын саны жактан, мамлекет тикеленип жаткан учурда, ага каршы алып барыла турган тышкы чабуулдардан коргонууга жарай турган болушу керек. Кээде бул факторлор ошол мекенде толугу менен бар болбойт. Бирок, ал мамлекет өзүн тикелеп алганга чейин тышкы чабуулдарга да учурабай турган мекен болот. Же мамлекетти кубаттай турган факторлор толук болбойт. Бирок, башка мамлекет тез арада ага жардамга келет жана алар экөө мамлекет негиздери жетик болгон вужудду түзүшөт.
Мусулмандар нусрат берген ар кандай мамлекетте ушул үч абалдын бири жүзөгө келсе, бул мамлекет өз жериндегилерге Халифалык мамлекетин жарыя кылуу үчүн иртикааз нуктасы боло алат.
Ошондуктан, тафаъул баскычында ийгиликке жетишкен хизб өзү жетишкен жалпы элдин колдоосун сактап калууга аракет кылышы жана бул колдоодон иртикааз нуктасын жүзөгө келишине себепчи боло турган нусратты колго алууда майнаптуу пайдаланышы керек.
2) Мамлекетти куруу жана даъватты жеткирүү
Мамлекет курамын деп аракет кылып жаткан адамда мамлекеттин кандай болушу жөнүндө, өзгөчө, мамлекет курула турган негизги коида-негиздер жөнүндө жана мамлекет табанний кыла турган түшүнүктөр, өлчөөлөр жана канааттануулар топтомун жүзөгө чыгаруучу вужуд жөнүндө жалпы элес болот. Себеби, мамлекет жарыя кылынары менен эле аткаруучу жихаз тарабынан, кечиктирилбестен жана баскычма-баскыч кылып отурбастан, жашоонун бардык тармактарында ушул коида-негиздер жана мабдаъ өкүмдөрү колдонула баштайт.
Халифалыкты кайра тикелөө аны бир башынан, жаңыдан тикелөөгө окшобойт. Анткени, Расулуллах с.а.в. мамлекет куруу үчүн вахийди күтүп турчу. Бүгүн болсо, халифалыкты кайра тикелөөнү мойнуна алган хизбдин алдында исламий түшүнүктөр, өлчөөлөр жана канааттануулардын баары бар. Анда 13 кылымдан ашуун убакыт инсандардын кулактары угуп, көздөрү көрүп келген бул мамлекеттин кандай болушу жөнүндө толук элес бар.
Ушул мамлекет тикеленгенден кийин, биринчи халифалык тикеленгенден тартып, халифалык кулатылганга чейин Ислам өкүмдөрү колдонулган бардык өлкөлөрдү ушул Халифалык мамлекетине кошуу важиб болот. Ошондуктан, бул мамлекет акимдерге элчилерди жана каттарды жөнөтөт. Маалымат каражаттары аркылуу мусулмандарга билдирүүлөрдү жана чакырыктарды таратат. Аларга бул мамлекет алардын да мамлекети экенин баян кылат. Аларды да бул мамлекетке кошулууга, анын курамына кирүүгө чакырат. Халифалык мамлекети ага коңшулаш болгон мусулман мамлекеттери ортосундагы чегараларды жокко чыгарат, аларды ачып салат. Кошуна мусулман мамлекеттери менен виза режимин жоёт. Бажы борборлорун жок кылат. Ушул аркылуу коңшу мамлекеттердеги мусулмандардан, өз диярларындагы түзүмдөрдү кулатууну жана өз диярларын Халифалык мамлекетине кошууга аракет кылуу менен өз өлкөсүн Дарул исламга айлантууну талап кылат. Эгер, мындай услуб жана каражаттар пайда бербесе, мамлекет күч колдонууга мажбур болот. Бул болсо, ошол өлкөлөргө аскер киргизүү, бардык мусулман өлкөлөрүн Халифалык мамлекети саясында бириктирүү жолундагы бардык тоскоолдуктарды талкалоо аркылуу ишке ашырылат.
Мусулман өлкөлөрүн Халифалык мамлекетине кошуу же алардын айрымдарын кафирлердин өкүмдарлыгынан азат кылуу иши, кафир калктарга жана мамлекеттерге Исламды жихад аркылуу жеткирүү менен жанаша аткарылышы Аллахтын ушул буйругуна амал кылган абалда болот:
وما ارسلناك الا كافة للناس بشبرا و نذييرا
“Биз сени шек-күмөнсүз, бардык адамдарга: (муминдерге бейиш жөнүндө) кушкабар жеткирүүчү, (кафирлерди болсо тозок азабынан) эскертүүчү расул кылып жибердик”.[34:28].
Расулуллах с.а.в. айтат:
أمرت ان اقاتل الناس حتي يشهدوا أن لا إله إلا الله و ان محمد رسول الله و يقيموا الصلاة و يؤتوا الزكاة، فإذا فعلوا ذلك عصموا مني دماءهم و أموالهم إلا بحق الاسلام. وحسابهم على الله
“Адамдар тээ Алладан башка кудай жок жана Мухаммад Аллахтыннын пайгамбары деп күбөлүк бермейинче, намазды өтөп, зекетти бермейинче алар менен согушууга буюрулдум. Эгер алар ушундай кылышса, менден өз кандары (т.а. жандары) жана малдарын сактап калышат. Бир гана Ислам акысы менен алына тургандары мындан сырткары. Жана алардын нисабы Аллахка”. Бухарий жана Муслим риваяты.
